2020 оны УИХ-ын нэр дэвшигчид үндсэндээ тодорчихлоо. Одоо СЕХ баталгаажуулах л үлдсэн. Нэр дэвшигчид тодрохтой зэрэгцэн араас нь эсэргүүцэл шүүмжлэл өрнөж байна.
Ардын намынхныг ЖДҮ-чдээ, АН Эрдэнэтийн 49-ийнхнийг төрийн сонгуульд нэр дэвшүүллээ хэмээн буруутгаж байна. Аль аль нь ортой байх. Нийтэд тодорхой байгаагаас АН-аас УИХ-ын сонгуульд нэр дэвших эрхээ аваад байгаа76 нэр дэвшигчийн 12 нь өнөөдрийн байдлаар албан тушаал, авлига хээл хахууль залилангийн хэрэгт шалгагдаж, сэжигтэн, яллагдагчаар татагдаад байна. Хамгийн ноцтой нь энэ жагсаалтыг АН-ын дарга С.Эрдэнэ өөрөө тэргүүлж байна гэсэн мэдээлэл цахим орчинд түгэж нэр устайгаа нийтлэгдээд байгаа.
Түүнчлэн МАН-аас УИХ-д нэр дэвшээд байгаа Орхон болон Өвөрхангай аймгийн Засаг дарга нартай холбоотой таагүй мэдээлэл өндийж байна. УИХ-ын гишүүн, Сэлэнгэ аймагт нэр дэвших мандатаа намаасаа өвөртөлсөн Ерөнхий сайд асан Ж.Эрдэнэбатыг албадан ирүүлэх шүүхийн шийдвэр гарсан гэх мэдээлэл байна.
Хүрээний бузрыг ярих гэвэл хойд нас ч хүрэлцэхгүй гэдэг шиг нэр дэвшигчдийн “НО”-г ярих гэвэл уртаас урт жагсаалт болох шинжтэй.
МАХН-ын дарга Н.Энхбаяр хүүтэйгээ хамт УИХ-д нэр дэвшээд байгаа. УИХ байтугай дүүргийн хурлын хаалгаар ч шагайж үзээгүй хүүгээ нэр дэвшүүлчихээд “Энэ бол нийгмийн захиалга” гээд хээв нэг ярьж байх юм. Арай л хэтийдсэн басамжлал уу.
УИХ-д нэр дэвшигчдийн ураг төрлийн хэлхээ гэж бүр даамжирч даварлаа. Н.Энхбаяр лугаа эгч дүүс, хүргэн базууд, ах дүү хоёр гэхчлэн цуварч байна. Нийгмийн захиалга л гэж хэлэв дээ.
Өнгөрсөн 4 жилийн турш хууль хяналтын байгууллагад шалгагдаж, яллагдагчаар татагдсан гэх тодотголтой байсан, тэр ч байтугай намын нэр хүндийг унагасан хэргээр гарын үсэг зурж АН-аас хассан С.Эрдэнэ энэ сонгуулиар С.Баярцогтыг гэнэт эргүүлэн авч УИХ-д нэр дэвшүүлж ард түмнээрээ даажигналаа.
Монгол улс хуулийн засаглалтай орон. Иргэдийн төлөөлөл болж хууль тогтоох дээд байгууллагад сонгогдоно гэдэг үүрэг хариуцлага, төрт ёсны том хүндэтгэл. Хамгийн шилдэгүүд, ард түмний итгэлийг даана гэсэн хүнээ тийш нь илгээхийг иргэд хүсдэг. Энэ хүсэлт шаардлагад нь нийцсэн хүмүүсээ улс төрийн намууд нэр дэвшүүлж, иргэдээрээ сонголтыг нь хийлгэх ёстой.
Гэтэл иргэдээ басамжлан доромжилж байгаа юм шиг нэр нь сэвтэж, хууль хяналтын байгууллагаар шалгагдаж байгаа хүмүүсийг нэр дэвшүүлж сонгогчдод тулгалт хийж байгаа нь ард түмнээ басамжилж, төрөө доромжилж байгаагаас өөрцгүй.
Ингэснээрээ тэд УИХ-ыг хууль шүүхээс зугтаагсдын хоргодох газар болгохыг зорьж байх шиг байна. УИХ-ын гишүүн гэх хамгаалалтын малгай дор орчихвол хэрэг мартагддаг гэсэн ойлголт улс төрчдийн ой санамжид бат сууж, энэ боломжоо ашиглахын төлөө улайран зүтгэдэг болсон нь зарим улс төрийн хүчний энэ удаагийн нэр дэвшүүлэлтээс анзаарч болмоор байна.
Ийм байдалд хүргэсэн нь хуулийн зарим зүйл заалттай ч холбоотой юм шиг байна. УИХ-ын гишүүний халдашгүй дархан байдал гэгч хамгаалалтын хана хэрмийг өөрсдөдөө зориулж баталсан нь яллагдагч нарыг парламентын танхим руу уухай хашгаран уулгалан дайрах шалтгаан болж байх шиг.
УИХ-ын гишүүний суудал гэдэг бухын хэвтэр бурхны гүнгэрваа биш гэдгийг олон хүн хэлдэг. Тэнд хууль хэлэлцэж батлах үйл явц хэрэгждэг болхоос биш эрхэлж ямбалах гэж, буруу үйлдлээ хуулийн хуягаар хучих гэж очдоггүй. Мөн чанартаа ард түмний зараалаар очдог ээлж халаатай эзний алба.
Сонголтын боломж гэдэг нь олон хүн нэр дэвшснээрээ бус харин нэр бүтэн мөр цагаан, шударга тууштай төрийн түшээ болж чадах хүнээ дэвшүүлж чадсан эсэхээс л хамаардаг юм байна. Ингэж харвал энэ жилийн сонгууль зарим тойрогт “Сонголтгүй сонгууль” болж мэднэ.
Г.Тулга