Манай улс хүүхдийн эрхийг хамгаалах өдрийг 1952 оноос эхлэн тэмдэглэж эхэлсэн билээ. Энэ өдрийг бүх нийтийн амралтын өдөр болгосон бөгөөд одоо 67 дахь жилдээ тэмдэглэж байна. Хүүхдийн эрхийн тухай тунхаглал 1924 онд Женевт батлагдсанаар хүүхдийн эрх болон хүүхэд хамгааллын тухай эрх зүйн ойлголт бий болж, энэ талаар улс бүхэн онцгойлон авч үзэх болсон юм.
1959 оны 11 дүгээр сарын 20-нд НҮБ-ын Ерөнхий ассамблейгаас хүний эрхийн түгээмэл тунхаглал болон олон улсын эрх зүйн баримт бичигтэй уялдаатай тунхаглалыг баталсан байна. Тунхаглалд “Хүүхэд бие бялдарын болон оюун санааны хувьд төгс боловсроогүй байдлыг харгалзан, түүнийг төрөхийн өмнө болон дараа тусгай амрамж, хамгаалалт, үүний дотор эрх зүйн зохих хамгаалалт шаардана” гэж заасныг НҮБ-аас анхаарч үзээд хүүхдийн эрхийн тусгай конвенц байх шаардлагатай хэмээн үзжээ.
Хүүхдийн эрхийн тухай конвенцийг 1989 онд НҮБ-ын Ерөнхий ассамблейн чуулганаар баталж, дэлхийн 191 улс орон энэ конвенцид нэгдсэн бөгөөд манай улс 1990 онд нэгдэж, конвенцийн үзэл санаанд нийцүүлэн 1996 онд Хүүхдийн эрхийг хамгаалах тухай хуулийг анх баталсан билээ.
Аливаа тэмдэглэлт өдрүүд нь эргэн дурсах, ирээдүйгээ төсөөлөх, сорилт бэрхшээлийг даван туулах арга замаа тодорхойлох цаг мөч юм. Өдгөө Монголд хүүхдийн эрх бүрэн хамгаалалтад байж чадаж байгаа билүү. Хараахан үгүй. Хүүхдийн тэвчишгүй хөдөлмөр эрхлэлт, хөдөлмөрийн мөлжлөг, хүчирхийлэл, элдэв янзын ослын улмаас манайд хэрэг зөрчил ер тасрахгүй байна.
Өнөөдөр манай гаригийн 4 хүүхэд тутмын нэг нь эрүүл, аюулгүй орчинд суралцах, тоглох, амьдрах эрхээ хязгаарлуулсан хэвээр байгаа. Хүүхдийг Ивээх сангийн 2019 оны “Хүүхэд Насны Төгсгөл” судалгааны тайланд Монгол улс дэлхийн 176 орноос 76-д жагссан бөгөөд найман төрлийн шалгуур үзүүлэлтээр авбал зохих 1000 онооноос 877 оноо авчээ.
Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх болон хүүхдийн эрх, хүүхэд хамгааллын багц хуулиуд гарч, хөрөнгө оруулалт нэмэгдэж , хамтын ажиллагаа сайжирсны дүнд тав болон түүнээс доош насны хүүхдийн эндэгдэл, хүүхдийн өсөлт хоцролт, бусдын гарт амь насаа алдсан хүүхдийн тоо зэрэг үзүүлэлтүүд нь өмнөх оноос бага зэрэг буурч эерэг үр дүн ажиглагдаж байна. Гэвч сургуулиас гадуурх хүүхдийн тоо, өсвөр насны охидын дундах төрөлт, хүчирхийлэлд өртөх, хүүхдийн хөдөлмөр эрхлэлт, хөдөлмөрийн мөлжлөг зэрэгт өөрчлөлт гараагүй хэвээрээ байгаа аж. Ялангуяа хүүхдийн эсрэг хүчирхийллийн гэмт хэргийн тоо тууштай буураагүй байна. 2018 оны статистик судалгаанаас харахад улсын хэмжээнд хүүхэд өртсөн зам тээврийн осол 1120 бүртгэгдэж, ослын улмаас 45 хүүхэд амь насаа алджээ.
Манай улсад 5-17 насны хүүхдийн 10 хувь буюу 56 мянга гаруй хүүхэд хөдөлмөр эрхэлж байгаагийн дийлэнх нь хөдөө аж ахуйн салбарт хурдны морь унаж уралдааны замд амь насаа алдах, гэмтэж бэртэх зэргээр эрх нь зөрчигдөж байна. Түүнчлэн уул уурхайн салбарт ч бас хүүхдүүд олноороо ажил эрхэлж байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, хот суурин газартай харьцуулахад хөдөө орон нутагт ядуу тарчиг амьдралтай айл өрх олон байхын хэрээр хүүхдийн хөдөлмөр эрхлэлт, хөдөлмөрийн мөлжлөг элбэг тохиолдох болжээ.
Сүүлийн жилүүдэд бага насны хүүхдийг хүчирхийлэх, бага насны хүүхдүүд элдэв гэмт хэргийн хохирогч, золиос болох, амь насаа алдах, гэр бүлийн хүчирхийлэл, зам тээврийн осолд өртөх зэргээр хүүхдийн эрх ноцтойгоор зөрчигдөж байгааг таслан зогсоох талаар төр засгаас дорвитой анхаарч үр дүнтэй ажил зохион байгуулах шаардлага хурцаар тавигдаж байна. 2018 оны байдлаар нийт 34 хүүхэд бэлгийн хүчирхийллийн хохирогч болсноос дийлэнх нь төрсөн эцэг, хойд эцэг, хамаатан садан, эцэг, эхийн найз нөхдүүдэд хүчирхийлүүлсэн байх юм.
НҮБ-аас хийсэн өөр нэгэн судалгаанаас үзэхэд хүүхдэд ээлтэй улсуудын жагсаалтанд манай улс Пакистан, Мозамбик, Хятад зэрэг улс орнуудтай хамт сүүлийн байр эзэлсэн байна. Мөн хүчирхийлэл, хүүхдийн тэвчишгүй хөдөлмөр эрхлэлт, хөдөлмөрийн мөлжлөгийн үзүүлэлтээр ч сүүл мушгиж явна. Энэ нь ардчилсан улс гэх манайхны хувьд шившиг юм даа. Иймд дээр дооргүй анхаарч, тодорхой үр дүнтэй бодлого үйл ажиллагаа явуулахыг эдгээр судалгааны дүнгүүд бидэнд хатуухан сануулаад байна.
О.Баяр
Шуурхай.мн