fbpx “Морь цоллоход монгол омогшил төрж, хийморь сэргэдэг“
 
Энэ мэдээ хуучирсан буюу 2024/09/12-нд нийтлэгдсэн мэдээ болно.
Ангилал
Шуугианы эзэд
Огноо
Унших
7 минут 45 секунд

“Морь цоллоход монгол омогшил төрж, хийморь сэргэдэг“

П.ЛХАГВАЖАРГАЛ

“Зууны мэдээ” сонин энэ удаагийн “Өв соёл” буландаа морь цоллооч Т.Тэмүүлэнг урьж ярилцсан юм. Долоодугаар ангийн хүү өв соёл, түүх уламжлалаа хэрхэн түгээн дэлгэрүүлж, өвлөн тээж явааг сонирхоорой.

Үзэгчдийн уухай дуунд сэтгэл уужирч, тайвшрах шиг болсон

Цээл хоолой, цовоо сэргэлэн зангаараа түмэн олны хайрыг татаж, сэтгэлийг цэнгүүлж яваа хүүг Т.Тэмүүлэн гэдэг. Тэрээр Баянхонгор аймгийн Өлзийт сумын уугуул залуу өв тээгч юм. Монгол түмний цэнгэлийн манлай, үндэсний их баяр наадмын хурдан дааганы цолыг яруу тансаг дуудаж, үзэгч олныг огшоосон бяцхан хүү тэр билээ. Үндэсний өв соёл, язгуур урлагаа өвлөн тээж залуу хойч үеийнхээ төлөөлөл, найз нөхдийнхөө үлгэр дуурайлал болж яваа түүгээр гэр бүл, найз нөхөд, цаашлаад Монголын ард түмэнд бахархах сэтгэл төрсөн юм. Тэрээр “Цэнгэлдэх хүрээлэнд анх удаагаа орж, тэр тусам улсын наадмын дааганы цол дуудна гэж зарлахад айж, сандарсан. Харин үзэгчид сайхнаар хүлээж аваад уухайлан дэмжихэд сэтгэл уужраад тайвшрах шиг болсон” хэмээв.

Тэрээр Соёлын тэргүүний ажилтан, уртын дуучин, Улсын ахлах засуул Э.Хүрэлбаатарыг анх морь цоллож байхыг харахад өвөрмөц санагдсан гэнэ. Ийнхүү сонирхож шавь орж, 2023 оноос суралцаж эхэлжээ. Одоо амьдралынхаа нэг хэсэг болгон өөрийгөө хөгжүүлж явна. Тэрээр “Анх сурахад үгээ цээжлэхэд хэцүү байсан. Харин одоо дасчихсан. Морь цоллох үг багадаа 1000, цаашлаад 4000 байдаг. Даага бага нас учраас хамгийн цөөн үгтэй. Цоллох үгийг шинээр зохиож, нутгийн онцлог аялгаа шингээж дуудах боломжтой. Би одоо багшийнхаа зохиосон үг, халх аялгуугаар цоллодог” гэсэн юм.

Өөртөө хэт ачаалал өгөхгүй, системтэйгээр үгээ цээжилж, хоолойныхоо дасгалыг хийгээд хэдийнээ урлагийн хүний шинж суужээ. Харин шилжилтийн нас нь эхэлж байгаа тул хоолойгоо гамнаж, дэглэм барих шаардлага тулгарсан гэнэ. Тэрээр “Багш маань надад их зөвлөдөг. Шилжилтийн нас эхэлж байгаа тул хоолой сөөнгөдөх аюултай. Тиймээс хүйтэн агаар, уух юмнаас зайлсхийж байвал зүйтэй гэдэг. Хүүхэд учраас заримдаа тэсгэл алдаад хүйтэн юм уучихдаг. Гэхдээ цангинасан хоолойгоо хайрлаж, хамгаалахын тулд хичээдэг” хэмээн ярив.

Т.Тэмүүлэн Гавьяат жүжигчин, бөхийн засуул Б.Мөнхбаатар, Соёлын тэргүүний ажилтан, бөхийн засуул, морь цоллооч Б.Цэрэндагва ахаасаа үлгэр дуурайлал авч, суралцдаг гэнэ. Тэрээр “Монголчууд бидний дархлаа болсон өв соёлоо түгээн дэлгэрүүлж яваарай. Сонирхоод, судлаад үзэх юм бол үнэхээр гайхамшигтай зүйл байдаг шүү. Дэлхийд үүгээрээ л бахархах болно” хэмээсэн юм.

Хүн хичээвэл ард нь заавал бэлэг байдгийг ойлгосон

Морь цоллож сураад удаагүй байхдаа “Гийнгоо” улсын уралдаанд орж тэргүүн байр эзэлсэн юм. Тэрээр “Би энэ тэмцээнд бүх сэтгэл зүрхээ зориулж бэлдсэн. Уралдаандаа ч амжилттай оролцож чадсан. Тэр үед хүн хичээвэл ард нь заавал бэлэг байдгийг ойлгосон” хэмээн дурсан ярив. Энэхүү уралдаан нь хоёр жилд нэг удаа зохиогддог ба морины цол дуудах, гийнгоо марзай, морин хуур гэсэн гурван төрөлд явагддаг. 2023 онд 10 гаран аймгийн 100 гаруй хүүхэд авьяас чадвараараа өрсөлдсөн байна. Улсын наадмаас өмнө тэрээр “Монгол магнай”, “Хангарди” зэрэг наадамд даага цоллож байв. Харин улсын наадмын дараа “Хүрээ цам даншиг наадам”, “Ламын гэгээн”, “Өлзийт” сумын 100 жилийн ойн баяр наадам, “Нүүдэлчин” фестивальд очиж цол дуудсан гэнэ.

Тэрээр “Морь цоллоход монгол омогшил төрж, хийморь сэргэдэг” хэмээн ярьсан юм. Монгол өв соёлоо түгээн дэлгэрүүлж яваа түүнийг урамшуулах хүн цөөнгүй. “Баяр хүргэж хурдан удмын адуу бэлэглэсэн хүмүүс бий. Багаасаа моринд дуртай байсан болохоор аавтайгаа хамт морьдоо уяна гэж бодож байгаа. Уяачдыг харахад мориндоо бүх зүрх сэтгэлээ зориулж, хөдөлмөрлөдөг санагдсан . Дааганы цолонд:

Хурдлан хурдлан хурдалсан хүлгийн

Унасан эзэн нь улсын баатар

Уясан эзэн нь хөдөлмөрийн баатар” гэж гардаг. Энэ үгний утгыг бодох тусам тэр хүмүүсээр бахархдаг” гэв.

Би Ламын гэгээний ариун голомт, хонгор нутгийн алтан босго Өлзийт сумаараа бахардаг.

Т.Тэмүүлэн нь морь цоллооч мөн ерөөлч юм. Гэрийн ерөөл, уяачдын ерөөл, сэвлэгийн ерөөлийг айл гэрийн хойморт уншаад хэдийнээ эхэлжээ. Харин одоо байрны, хуримын, унага тамгалах ёсны ерөөл сурч байгаа гэнэ. Ирээдүйд уртын дуучин мэргэжлээр суралцаж, морин хуурч, бөхийн цоллооч болж ардын язгуур урлагаа өв тэгш тээж явахыг хүсдэг гэнэ. Мөн эрүүл чийрэг, дасгал хөдөлгөөнтэй байхыг эрмэлзэж гар бөмбөгийн дугуйланд явдаг. Сагс болон хөл бөмбөгөөр сонирхлоороо бас хичээллэдэг гэнэ. Долоодугаар ангийн сурагч түүний хичээл зүтгэл, хөдөлмөрч зангаар багш, анги хамт олон нь бахархаж үргэлж баяр хүргэдэг.

Түүний авга, нагац талын хоёр өвөө нь урлагийн хүмүүс байсан бөгөөд түүний цангинасан хоолой удам дамжин өвлөгджээ. Нутагтаа алдартай дуурийн дуучин Р.Намжигдорж нь түүний өвөө юм. Харин Соёлын тэргүүний ажилтан, Өлзийт сумын Соёлын төвийн эрхлэгч Н.Туулбаатар түүний аав юм. “Мэддэг чаддаг зүйлээрээ бардамнаж, биеэ тоож болохгүй шүү. Шантарч мохолгүй хичээж, улам сайхан амжилт гаргаарай” гэсэн үгийг гэр бүлийнхэн нь захиж, үргэлж дэмждэг гэнэ. Тэмүүлэн ч урам зоригтойгоор, тэр бүх итгэл, сэтгэлийг даахыг хичээдэг. Тэрээр нэгдүгээр ангиасаа тайзан дээр гарч урлагтай холбогджээ. Ая дуугаа өргөсөн тэмцээн, тайз бүрээсээ бага ч болов зүйлийг сурч, туршлага хуримтлуулж явахыг хичээдэг хэмээв. Мөн товшуур хөгжим тоглодог. Тэрээр Өлзийт суманд төрж, өссөн билээ. “Би Ламын гэгээний ариун голомт, хонгор нутгийн алтан босго Өлзийт сумаараа бахардаг. Ерөөлд хүртэл Хонгор нутгийн алтан босго, өргөн тотго, өндөр босго гэж гардаг” хэмээн төрөлх нутгаараа бахдан ярьсан юм.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

2024 ОНЫ ЕСДҮГЭЭР САРЫН 12. ПҮРЭВ ГАРАГ. № 177 (7421)

Паратаеквондогийн тамирчин У.Сүрэнжавт Хөдөлмөрийн баатар цол хүртээлээ
Паратаеквондогийн тамирчин У.Сүрэнжавт Хөдөлмөрийн баатар цол хүртээлээ
 
Ш.Анхтуяа: Улсын хэмжээнд усны ослын 42 тохиолдол бүртгэгдэж 27 иргэн амь насаа алдсан
Ш.Анхтуяа: Улсын хэмжээнд усны ослын 42 тохиолдол бүртгэгдэж 27 иргэн амь насаа алдсан
Энэ мэдээ хуучирсан буюу 2024/09/12-нд нийтлэгдсэн мэдээ болно.

Шинэ мэдээ

Ш.Анхтуяа: Улсын хэмжээнд усны ослын 42 тохиолдол бүртгэгдэж 27 иргэн амь насаа алдсан

Ш.Анхтуяа: Улсын хэмжээнд усны ослын 42 тохиолдол бүртгэгдэж 27 иргэн амь насаа алдсан

З. Хүрэлбагана: Нийт бүртгэгдсэн ой хээрийн түймрийн 70 орчим хувь нь хүний буруутай үйлдлээс болж гарсан

З. Хүрэлбагана: Нийт бүртгэгдсэн ой хээрийн түймрийн 70 орчим хувь нь хүний буруутай үйлдлээс болж гарсан

Цемент бол Стратегийн онцгой ач холбогдол бүхий бүтээгдэхүүн, Монголын төр засаг онцгой салбараа дэмждэггүйг гайхаж байна

Цемент бол Стратегийн онцгой ач холбогдол бүхий бүтээгдэхүүн, Монголын төр засаг онцгой салбараа дэмждэггүйг гайхаж байна

Н.Учрал: Зэсийн олборлолтоос эдийн засгийн өсөлт хүлээж байна

Н.Учрал: Зэсийн олборлолтоос эдийн засгийн өсөлт хүлээж байна

Р.Сэддорж: Замын хөдөлгөөний дүрэмд өөрчлөлт оруулж малчдад хатуурхсан заалтаа хасах хэрэгтэй

Р.Сэддорж: Замын хөдөлгөөний дүрэмд өөрчлөлт оруулж малчдад хатуурхсан заалтаа хасах хэрэгтэй

Ухаахудагийн тогтоолын төсөл УИХ дээр “унтчихав” уу?!

Ухаахудагийн тогтоолын төсөл УИХ дээр “унтчихав” уу?!

Япон Улсын цог жавхлант эзэн хаан Нарүхито гэж хэн бэ?

Япон Улсын цог жавхлант эзэн хаан Нарүхито гэж хэн бэ?

УИХ-ын хаврын чуулганыг пүрэв гарагт хаана

УИХ-ын хаврын чуулганыг пүрэв гарагт хаана

Алтны шороон ордыг биш үндсэн ордыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулна

Алтны шороон ордыг биш үндсэн ордыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулна

Хүчирхийлэгчдийг чангалах хууль санаачлаад яаралтай горимоор хэлэлцүүлчих гишүүн алга уу?

Хүчирхийлэгчдийг чангалах хууль санаачлаад яаралтай горимоор хэлэлцүүлчих гишүүн алга уу?

Л.Оюун-Эрдэнийн орлогыг АТГ-аас “тайлбарлах”-д 18 хоног үлдлээ

Л.Оюун-Эрдэнийн орлогыг АТГ-аас “тайлбарлах”-д 18 хоног үлдлээ

“Г.Дамдинням сайд эрдэс баялгийн салбарыг “эх орончид”-ын шантаажаас салгах нь” гэсэн хүлээлт үүсжээ

“Г.Дамдинням сайд эрдэс баялгийн салбарыг “эх орончид”-ын шантаажаас салгах нь” гэсэн хүлээлт үүсжээ

“Монполимет”-ийн дансыг царцааж, үүсгэн байгуулагч Ц.Гарамжавыг нь эрүүгийн хэрэгт шалгаж байна

“Монполимет”-ийн дансыг царцааж, үүсгэн байгуулагч Ц.Гарамжавыг нь эрүүгийн хэрэгт шалгаж байна

Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийг өргөн мэдүүллээ

Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийг өргөн мэдүүллээ

Д.Лүндээжанцан: Монголчуудыг монгол хүн өөрөө аварна гэх энэ философи Жанлавцогзол номын гол агуулга

Д.Лүндээжанцан: Монголчуудыг монгол хүн өөрөө аварна гэх энэ философи Жанлавцогзол номын гол агуулга

Д.Батлут: Энэ салбарт чадварлаг хүний нөөц, шинэ технологиуд гээд шинэчлэх шаардлагатай зүйл олон бий

Д.Батлут: Энэ салбарт чадварлаг хүний нөөц, шинэ технологиуд гээд шинэчлэх шаардлагатай зүйл олон бий

Арвантавдугаар Далай ламыг албан ёсоор тодруулна гэдгийг мэдэгдлээ

Арвантавдугаар Далай ламыг албан ёсоор тодруулна гэдгийг мэдэгдлээ

Ерөнхий сайд Г.Занданшатар: Хүн төвтэй хандлага төрийн албаны, төрийн албан хаагчийн үндсэн зарчим болох ёстой

Ерөнхий сайд Г.Занданшатар: Хүн төвтэй хандлага төрийн албаны, төрийн албан хаагчийн үндсэн зарчим болох ёстой

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх төрийн албан хаагчдад мэндчилгээ дэвшүүллээ

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх төрийн албан хаагчдад мэндчилгээ дэвшүүллээ

Үндэсний их баяр наадмын соёл, урлагийн арга хэмжээний нэгдсэн хөтөлбөр

Үндэсний их баяр наадмын соёл, урлагийн арга хэмжээний нэгдсэн хөтөлбөр

Энэ жилийн Үндэсний их баяр наадмын хөтөлбөр

Энэ жилийн Үндэсний их баяр наадмын хөтөлбөр

Орос, Хятадыг үзэн ядах нь Монголын эрх ашигт нийцэхгүй

Орос, Хятадыг үзэн ядах нь Монголын эрх ашигт нийцэхгүй

Том төслүүдээ бид зогсоогоод байна уу, тэд зугтаад байгаа юу?

Том төслүүдээ бид зогсоогоод байна уу, тэд зугтаад байгаа юу?

“Ганц очноос ноцсон аюул”

“Ганц очноос ноцсон аюул”

X Богд яагаад Даншиг наадамд морилсонгүй вэ?

X Богд яагаад Даншиг наадамд морилсонгүй вэ?

Эрдэс баялгийн сайд Г.Дамдиннямын эхний мессэж ба “эртний” байр суурь

Эрдэс баялгийн сайд Г.Дамдиннямын эхний мессэж ба “эртний” байр суурь

Н.Алгаа: “Алт-3” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд бэлтгэгдсэн нөөц нь хэр вэ гэдэг асуудал тулгарна

Н.Алгаа: “Алт-3” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд бэлтгэгдсэн нөөц нь хэр вэ гэдэг асуудал тулгарна

Харзтайд сорилгод барилдсан говийн бөхчүүдээс Т.Төгсдөлгөөн, Н.Амгаланбаатар, Э.Мөнхбаатар, Б.Бадрал нарын аймгийн арслангууд өнгөтэй байна

Харзтайд сорилгод барилдсан говийн бөхчүүдээс Т.Төгсдөлгөөн, Н.Амгаланбаатар, Э.Мөнхбаатар, Б.Бадрал нарын аймгийн арслангууд өнгөтэй байна

Баабар бол Монголын түүхэнд үзэгдэл болсон шилдэг нийтлэлч

Баабар бол Монголын түүхэнд үзэгдэл болсон шилдэг нийтлэлч

“Оюу толгой” төсөл нууцад орох уу?!

“Оюу толгой” төсөл нууцад орох уу?!

 
 
 



​​​​​​​

Эхлэл · Бидний тухай · Редакцийн бодлого · Холбоо барих
​​​​​​​© 2011 - 2023 Бүх эрх хуулиар хамгаалагдсан Шуурхай.мн

​​​​​​​