Оросоос онгоцны түлш авах, Евразийн эдийн засгийн холбоотой худалдааны түр хэлэлцээр хийх хоёр асуудлаар Монголын улс төр талцаж нийлээд “ярилцаж” байна. Угтаа энэ хоёр бол еэвэнгийн хоёр тал гэдэг шиг холбоо сүлбээтэй юм. Тэр тусмаа, Монгол Улсын тусгаар тогтнол, эдийн засгийн тулгын чулуунууд гэсэн ч болно.

Ер нь бол, манайх газрын тосны үйлдвэргүй учраас энэ төрлийн бүтээгдэхүүнийг импортлон авчирч хэрэглэхээс өөр гарч байдаггүй юм. Газрын тосны бүтээгдэхүүнийг хувийн компаниуд авчирч дамлан зардаг. Ингэж хангадаг. Онгоцны түлшний тухайд ч Оросоос л авдаг.

Энэ нь олон жил нэг компанийн бизнес болж ирсэн. Саяхнаас төр өөрөө авчирдаг болсон. Үнэ хийгээд хангамжийн тухайд арай “сайжирсан” гэсэн үг. Гэхдээ л эндээ үйлдвэрлэхгүй болохоор айлын амыг харсаар л байгаа хэрэг. Гэтэл УИХ дээр энэ гэрээ хэлэлцээрийг хэлэлцэх үед гол асуудлыг хэн ч ярихгүй байна. Уг нь, “...Газрын тосоо хайя. Тэгээд том, жижиг оврын боловсруулах үйлдвэрүүдийг олноор нь барья” гэх ёстой юм. Тэгж гэмээнэ, өнөөдөр эс ч маргааш бид газрын тосны бүтээгдэхүүн дээр Оросын хараанаас сална. Хэрвээ УИХ-ын гишүүд газрын тосны хайгуулыг эрчимжүүлж, гадаад дотоодын энэ чиглэлийн компаниудыг идэвхжүүлээд хөдөлгөчих эрх зүйг үүсгэчихвэл маш богино хугацаанд хайгуулын үр дүн гарна. Мэргэжлийнхэн ингэж хэлсээр байгаад ам нь чилсэн шиг байна лээ. Евразийн эдийн засгийн холбооны худалдааны түр хэлэлцээр ч гэсэн манайд тусаа өгнө үү гэхээс ус болохгүй, уг нь.

Орост олуулаа харагдах, Монголд хямд импорт, өсөн нэмэгдэх экспортын хэрэгцээ л бий. Өнөөдөр хойд хөрш маань манийг байтугай өөрсдийгөө яая л гэж байгаа үе шүү дээ. Ерөөсөө л, импортын эрчим хүч, газрын тосны бүтээгдэхүүн хэрэглэж үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүн хэр зэрэг өндөр өртгөөр босох нь тодорхой юм.

Бид “...Үндэсний үйлдвэрлэлээ дэмжинэ” гэхээр ийм л өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүн хэрэглэх болдог. Тэгж ч байна. Ялангуяа, архи, өндөг, гурилан бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл энэ хэлэлцээрт цохилт амсаж магадгүй л юм. Эднээс бусад үйлдвэрлэл манайд явдаггүй. Төрийн хүнд суртал хэцүү, тусгай зөвшөөрөл хүндрэлтэй гэдэг ч үйлдвэрлэлийн өртөг, зардал нь эцсийн бүтээгдэхүүний үнэдээ нөлөөлөөд зах зээлд гараад борлогдохооргүй өндөр үнэ гарч ирдэг. Өртөг нэмдэг нь өнөөх эрчим хүч, бензийн тосны л үнэ шүү дээ. Ингэхээр, цаад агуулгаараа, хэдэн компанийн ашиг, хүн амын худалдан авах, хэрэглэх чадвар хоёрын аль нь чухал болох дээр түшээд сонголт хийж буй хэрэг. Нөгөө талд, ноос ноолуур, махны чиглэлийн экспортод эргэлт гарах тухай сайд нар ам өчгөө өгөөд л байгаа харагдана лээ. Углуурга нь нэг иймэрхүү улс хоорондын хэлэлцээр байгаа юм. Гэвч бөөн бөөнөөрөө эсэргүүцэж байгаа улстөрчид, ялангуяа АН-ынхны дунд ирэх наанадаж, намын даргын суудал, цаашлаад “...Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигч аль фракцын хэн байх вэ” гэдэг улс төрийн дотоод зодоон нь яваад байгаа дуулдаж байна. Ядаж байхад, бай болоод байгаа намын дарга нь энэ хэлэлцээрийг бариад УИХ руу орчихсон. Ийм л учиртай хаврын улс төрийн үйл явдлууд өрнөж байна даа, цаана чинь...

Б.ОЧИР

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин