Баяр наадмын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн боловсруулалтын ажил явагдаж байна.

Энэ төсөлд анхаарал татсан хэд хэдэн заалтыг оруулжээ. Онцлох заалтуудаас нь хүргэе. 2021 оны долоодугаар сард тухайн цаг үеийн нөхцөл байдлаас шалтгаалж улсын наадам болоогүй. Сүүлд нь буюу нэг сарын дараа Хүй долоон худагт Ардын хувьсгалын 100 жилийн ойн их баяр наадмыг үзэгчгүйгээр нөхөн тэмдэглэж 512 бөх барилдсан ч тухайн үед цол чимгийг нь олголгүй, бөхчүүдэд батламж хадгалуулаад өнгөрсөн. Тухайн жил 21 аймгийн наадмын бөхийн барилдаан, морины уралдааныг нөхөн тэмдэглэсэн бөгөөд уяач, харваач, бөхчүүд бүгд цол чимгээ халуун хөлсөн дээрээ гардаж авч байв. Зөвхөн Хүй долоон худаг дахь 512 бөхийн барилдаанд шөвгөрсөн 16 бөх л цол чимэггүй үлдсэн. Тухайн наадамд зодоглосон бөхчүүдийн хэлж байгаагаар өмнө нь бөхчүүдийг цуглуулж цол чимэг олгох талаар тохиролцоод барилдуулсан гэх. Харин барилдааны дараа зарлиг гараагүй тул бөхчүүдэд зөвхөн батламж олгожээ.

Баяр наадмын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах ажлын үеэр энэ барилдаанд түрүүлж, үзүүрлэж, шөвгөрсөн бөхчүүдэд цол чимгийг нь нөхөн олгохоор ажиллаж байгаа юм байна. Энэ хуулийн төслийн нэмэлт өөрчлөлтийг санаачилсан УИХ-ын гишүүн, аймгийн заан О.Амгаланбаатарын зүгээс энэ ажлын хүрээнд МҮБХ-ны тэргүүн Ц.Магалжав, МҮБХ-ны менежер С.Гантөр нарын бусад хүмүүстэй уулзаж санал солилцсон бөгөөд цол чимгийг нөхөж олгох ажлыг холбооны зүгээс дэмжиж байгаагаа илэрхийлжээ.

Тухайн 512 бөхийн барилдааны нэгийн давааны сүүлийн дүйзэд аймгийн арслан цолтой бөхчүүд хоорондоо нугарч барилдаж байв. Тодруулбал Булган аймгийн арслан Э.Сумьяабат аймгийн арслан Д.Эрдэнэтулгатай, Хэнтий аймгийн арслан Г.Ганцоож аймгийн арслан Ц.Лувсан-Адьяатай, Завхан аймгийн арслан Ч.Мөнхтогтох аймгийн арслан Э.Буянтогтохтой тус тус оноолт таарч барилдаж байв. Энэ нь тухайн барилдааны өндөр чансааг илэрхийлж байгаа юм. Өмнө нь 512 бөх барилдаж байсан ч ийм хэмжээнд чансаатай болж байсан удаагүй.

Энэ хуулийн төсөл дэмжигдсэнээр хэн ямар цол нөхөж авахыг энд онцолъё. Энэ барилдаанд ес давж түрүүлсэн Ховд аймгийн Зэрэг сумын харьяат улсын заан Б.Бат-Өлзий улсын арслан цол, найм давж үзүүрлэсэн Төв аймгийн Баянчандмань сумын харьяат улсын харцага Э.Ууганбаяр улсын гарди цол хүртэх нь. Бөхийн барилдааны их шөвөгт шалгарсан Хөвсгөл аймгийн Галт сумын харьяат улсын өсөх идэр начин Ч.Батчулуун, Өвөрхангай аймгийн Баян-Өндөр сумын харьяат улсын начин Т.Довчинсэмбээ нар улсын заан цол хүртэх болно.

Түүнчлэн улсын начин Э.Энх-Амгалан, аймгийн арслан Ц.Адьяа нар улсын харцага цолны тэмдэг зүүх юм.

Мөн улсын начин Ш.Дарханбат, улсын начин Б.Чимэдвандан, улсын начин Д.Төрболд, улсын начин Э.Нямаа, улсын начин Э.Мөнхжаргал нар улсын өсөх-идэр цол чимэг хүртэх учиртай. Үүнээс гадна улсын харцага Б.Зоригтбаатар ч тав давсан чимгээ нөхөж авах юм.

Харин тухайн барилдаанд допингийн зөрчил гаргасан аймгийн арслан Н.Батсайхан, Б.Хадбаатар, аймгийн заан Б.Уртнасан нарын цол чимгийг олгох боломжгүй ажээ. Бөхийн барилдааны тавын даваанд дээрх бөхчүүдэд өвдөг шороодсон улсын аварга Г.Эрхэмбаяр, улсын заан Д.Анар, улсын харцага Д.Бат-Эрдэнэ нарын бөхчүүдэд нөхөж чимэг олгохоор ажиллаж байгаа юм байна.

Энэ удаагийн нэмэлт өөрчлөлтөөр анхаарал татаж буй өөр нэг заалт нь тухайн наадамд түрүүлж, үзүүрлэж, шөвгөрсөн бөхчүүдэд батламж гардуулна. Допингийн шинжилгээний хариу гарснаас хойш гурав хоногийн дотор батламжид үндэслэж улсын цолны үнэмлэх тэмдгийг гардуулдаг болох нь.

Гадаад дахь Монголчуудын наадамд түрүүлж, үзүүрлэсэн бөхчүүдэд аймаг, сумын цол олгохоор яригдаж байна. Ингэхдээ 128 бөхийн барилдаанд түрүүлбэл аймгийн арслан, 64 бөхийн барилдаанд түрүүлбэл сумын заан цол олгох нь. Энэ хэвээр батлагдвал залуус аймгийн цолтнууд БНСУ, Япон, АНУ зэрэг улс орнуудаар аялах зуураа барилдаж түрүүлж, үзүүрлээд аймгийн цол чимэг авдаг болох нь.

О.ДАШНЯМ Цахиур.мн