Монголын сүүлийн 30 гаруй жилийн оюуны орон зайд нэгэн содон, өөрийн өвөрмөц өнгө аястай, гүнзгий агуулгатай үзэгдэл бодитоор оршсоор ирсэн нь нийтлэлч Баабар буюу Бат-Эрдэнийн Батбаяр юм. Түүнийг зөвхөн нийтлэлч гэж ойлгох нь өрөөсгөл бөгөөд тэр бол түүхч, улс төр судлаач, эдийн засагч, шүүмжлэгч, бас нийгмийн сэтгэлзүйг уншигч ховорхон оюунтнуудын нэг юм.

Бичвэрийнх нь мөн чанар — Баримтад тулгуурласан бодит үзэл

Баабарын нийтлэлүүдийг уншсан хэн бүхэн эхний өгүүлбэрээс л “энэ өөр хүн бичжээ” гэж ялгаж чадна.

Түүний бичвэрийн гол онцлог нь:

Баримт, логикт суурилсан нотолгоо,

Хошин шогийн элементтэй боловч шүүмжлэлтэй өнцөг

Урт хугацааны түүхэн дэвсгэртэй харьцуулалт

Хөндлөнгийн, өргөн цар хүрээтэй судалгаанд тулгуурласан байр суурь

Тэр өнгөрсөн ба одоог хооронд нь холбож, ирээдүйг төсөөлөх гаргалгаа гаргахдаа онцгой. Тэр бол бичихийн тулд бичдэг хүн биш, харин бичихгүй байж чаддаггүй хүн.

Нийгмийн сэтгэлзүйд нөлөөлсөн “үзэгдэл”

Баабарын бичсэн нийтлэлүүд заримдаа бухимдал төрүүлдэг, заримдаа гайхшруулдаг. Гэвч хэн ч түүний бичсэнийг "тоогоогүй" өнгөрөх нь ховор. Тэрээр Монголчуудын амьдралын хэв маяг, улс төрийн бодлогын үр дагавар, сэтгэлгээний хэв загварыг шүүмжлэхдээ эвгүй үнэн, хүнд үнэнийг ил гаргаж тавьдаг. Үнэн хэзээ ч амттай биш. Гэхдээ хэрэгтэй.

Тийм ч учраас Баабарын бичсэн нийтлэлүүд нь зөвхөн тухайн долоо хоногийн үйл явдалд хариу биш, харин түүхэн сургамж, шалтгаан, цаад мөн чанарыг ойлгуулах оролдлого байдаг. Тэрээр нийтлэлээрээ бодол төрүүлдэг, эргэлзүүлдэг, заримдаа уурлуулдаг. Гэхдээ энэ бүхний цаана нийгмийг урагшлуулах хүсэл л байгааг олон нийт одоо мэддэг болсон.

Зоригтой, тууштай, барьцтай бичдэг хүн

Баабар хэзээ ч "аль нэг талд" бичдэггүй. Түүнийг аль нэг нам, хүчний үзэл сурталд үйлчилсэн гэж үзэхэд хэцүү. Учир нь тэр бүгдийг шүүмжилдэг — эрх баригч, сөрөг хүчинг ч ялгаагүй. Түүний тууштай байдлын цаана улс төрөөс ангид эрдэмтний байр суурь, ардчиллын үнэ цэнийг хамгаалах чин сэтгэл харагддаг.

Мөн Баабар бол Монголчуудын түүхийг шинжлэх ухааны үндэслэлтэйгээр бичиж, олон арван бүтээлүүдээрээ бидний өнгөрсөн, одоог эргэцүүлэн бодох оюуны хөрсийг баяжуулсан хүн юм.

Эцэст нь дүгнэхэд Баабар бол зүгээр л бичдэг хүн биш. Баабар бол боддог, бодсоноо бичиж олон нийттэй хуваалцдаг хүн. Тэр өөрийн цаг үеийн оюуны талбарт өөрийнхөө мөрийг үлдээж буй үзэгдэл юм. Монголд нийтлэлч олон бий, гэхдээ Баабар шиг нийгмийн сэтгэлзүйд өөрчлөлт авчирч чадсан нийтлэлч цөөхөн. Тиймээс л бид түүнийг “үзэгдэл” хэмээн нэрлэхээс аргагүй юм.

О.Чулуут