Олон сонгууль, эх захгүй улстөржилт, нийгмийн саарал байдал, санхүүгийн хямрал гээд онохоосоо алдах нь алд дэлэм илүү нэгэн он ард үлдэж байна. Арай л эрх чөлөө, тусгаар тогтнолоо тавиад туучихсангүй 2018 онтой золгож байна. Ямартай ч төсөвт чамгүй мөнгө бүрдүүлж өгдөг “Эрдэнэт”-ийн үйлдвэрийн ОХУ-ын өмчлөлд байх 49 хувийг Монгол Улсдаа авчирч байна гээд хэдхэн нөхөд хуйвалдаад авчихсан. Ингэхээр монголчууд “Эрдэнэт”-ийг тавиад туучихсан гэж хэлж болно. Үүнийг хэдийгээр “Сахал” Д.Эрдэнэбилэг нарын монгол хүмүүс авчирсан гэж байгаа ч угтаа нийт монголчуудад тийм ч хамааралтай бус зүйл. Үүнээс гадна Хармагтайн орд газрыг тавиад туучихсан сураг бий. Энэ мэтчилэн дурдаад байвал тавьж туусан зүйл маш олон бий.
Улс төр нийгмийн энэ мэт уруудсан байдлыг урлаг соёл, спортын алдартнууд л гэрэл гэгээгээр сүлж байсан гэхэд болно. Дэлхийн хэмжээний наадамд Дуурийн дуучин Г.Ариунбаатар Монгол улсын нэрийг удаа дараа мандуулж, спортын олон тамирчид маань тив, дэлхийн, олимпийн тэнгэрт Монгол Улсын төрийн дууллыг эгшиглүүллээ. Хамгийн наад зах нь хөгжим бүжгийн коллежийн сурагчид дэлхийн хэмжээний наадамд улсынхаа нэрийг гаргаж байна. Оюун ухааны наадамд хэдэн арваараа тэргүүлэхээс эхлээд дэлхийд цойлсон өдрүүдийг энэ хэдэн хүн л бий болголоо. Энэ мэт ололтуудыг дурдаад байвал чамгүй урт жагсаалт гарч байгаагаас харвал цөөхөн монголчуудад оюуны өндөр чадавхи, ихээхэн авьяас билиг байгааг төвөггүйхэн харж болно.
Хоёр хувьд уруудаж ирсэн эдийн засгийг 5.3 хувьд хүргэсэн гэх статистик байх авч үнэн хэрэгтээ хятадын зах зээл дээр нүүрсний борлуулалт арай өндийх хандлага авсанд л оршиж байгаагаас бус импортыг орлох бүтээгдэхүүн, нэмүү өртөг шингэсэн экспортын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлээд өсгөсөн эдийн засаг биш учраас энэ бол өнөөдөр ч уруудсан үзүүлэлттэйгээр оны босго давах нь тодорхой харагдана. 2016 оны сонгуулийн үр дүнд байгуулагдсан Ж.Эрдэнэбатын Засгийн газар эдийн засгаа сэргээх суурь үндэслэлээ гаргаж, гадаад харилцаандаа ч анхаарсны хүчинд хөрөнгө оруулалтын зам тодорч эхлэж байсан ч улстөрийн нөхцөл байдалд үймээн дэгдээд огцруулчихлаа. Энэ бол ийм цаг үед байж боломгүй зүйл байдаг ч эрх мэдэлтнүүд ямбаны төлөө эх орон, ард түмнээ өчүүхэнд бодоод байдлыг улам хүндрүүлчихсэн.
2017 оны онцох нэгэн үйл явдал нь Ерөнхийлөгчийн сонгууль яах аргагүй мөн. МАН-аас М.Энхболд, АН-аас Х.Баттулга, МАХН-аас С.Ганбаатар нар өрсөлдөж дахин санал хураалт явуулсан нь үнэхээр сонголтгүй сонгууль байсан. Ахин дахин санал хураалт явуулж Х.Баттулгыг сонгосон нь арга ядсан зйүл байсныг өдгөө ч шинжээчид ярьж байна. “Монгол ялна” хэмээх уриа, өөр сонгох эрхэм байгаагүйд Х.Баттулгын талд ялалтын туг мандсан. Түүнээс бус улстөрийн ууган хүчнээс М.Энхболд биш арай өөр нэр орж ирсэн бол Х.Баттулга Ерөнхийлөгч болохгүй байв. Нөгөө талаар АН-аас ч өөр сонголт байх нь зүйд нийцэх байв. Гагцхүү АН дотооддоо сонгууль явуулаад Х.Баттулга энэ сунгаанд өнгөлсөн учраас яах ч аргагүй байдалд хүрсэн. Энэхүү сонголт нь өөрөө эдийн засгийн хямралтай цагт тийм ч эерэг зүйл авчрахгүй байгааг бид харж байна.. Ерөнхийлөгч нь эв нэгдлийг илэрхийлэгч учраас гүйцэтгэх засаглалын ажил хамаагүй гэх байх. Хамгийн гол нь сонголтгүй сонгуулиас нэр нь тодорсон Ерөнхийлөгч маань ил далд улстөр хийж, засаг огцруулахад ч гар бие оролцсон гэх зэрэг нь сөрөг нөлөөлөл зүй ёсоор үзүүлж байна. Гэхдээ гадаад харилцаанд Ерөнхийлөгчийн байр суурь юу юунаас үнэ цэнэтэй байдгийг дурдах нь зүйн хэрэг. Энэхүү үнэ цэнэ манай Ерөнхийлөгчид байна уу гэвэл учир дутагдалтай.
Тэгэхээр манай улстөрийн талбарт 2020 он хүртэл лав эерэг үйл ажиллагаа өрнөхгүй нь лавтай. Намаа хувааж засгаа булааж авсан У.Хүрэлсүхэд олон улсын хэмжээнд хүрэх зангараг, хувь хүний дадлага туршлага, боловсрол гээд олон зүйл дутаж байгаа нь ойлгомжтой харагдана. Ямар сайндаа л хотын утаатай танилцах, сургууль цэцэрлэгээр хэсэхээс үл хэтэрч байна. Салбараа хариуцсан сайд нь байна, хотын захирагч нь байхад У.Хүрэлсүх тэнд юугаа хийж явна вэ. Илүү харж сэтгэж чадахгүй байгааг харуулж байна. Утаа ярьж, сургууль цэцэрлэгээр явах бус олон улсын хэмжээний асуудалд оролцож, гадна дотны хөрөнгө оруулалт татах, ганц том үйлдвэр байгуулах тухай стратеги боловсруулж, бүр энэ ажлуудыг эхлүүлчихсэн байх ёстой. Энэ мэт зүйлээс харахад эдийн засагт ногоон гэрэл асна гэхэд ихээхэн эргэлзээ төрүүлнэ.
Бид ийнхүү алдаа оноо дүүрэн, онохоосоо алдах илүү нэгэн оныг ардаа орхилоо. Олон бодит зүйлээ гадагшаа, улстөр бизнесийн бүлэглэлд алдсан ийм нэгэн жил өнгөрлөө. Тусгаар тогтнолтойгоо л үлдсэн нь их юм хэмээн залбирахаас өөр аргагүй он цаг ард үлдэж байна.
Эх сурвалж: Шуурхай.мн С.Баяр