fbpx Н.Баяртсайхан Ерөнхийлөгч 2016 оноос хойш хийсэн ажлаа тайлагнав
 
Энэ мэдээ хуучирсан буюу 2019/11/12-нд нийтлэгдсэн мэдээ болно.
Ангилал
Эдийн засаг
Огноо
Унших
49 минут 42 секунд

Н.Баяртсайхан Ерөнхийлөгч 2016 оноос хойш хийсэн ажлаа тайлагнав

Монголбанкны бодлого, үйл ажиллагааны үр дүн, 2016 оны долдугаар сараас 2019 оны 11 дүгээр сар

Нэг. Эдийн засаг уналтаас өсөлтийн мөчлөгт шилжсэнийг илэрхийлэх макро эдийн засгийн үзүүлэлтийн талаар

Эдийн засгийн гадаад орчин, төсвийн бодлоготой уялдуулан 2016-2017 онд эдийн засгийг тогтворжуулахад чиглэсэн мөнгөний бодлого, 2017-2018 онд эдийн засгийг сэргээх, өсөлт дэмжихэд чиглэсэн мөнгөний бодлого, 2019 онд эдийн засгийн өсөлтийг тогворжуулахад чиглэсэн мөнгөний бодлогыг хэрэгжүүллээ. Эдийн засгийн өсөлтийг дэмжихийн тулд бодлогын хүүг 2016 оны 12 дугаар сараас эхлэн бууруулж, 2018 онд сүүлийн 9 жилийн хамгийн бага түвшинд хүрч буурсан нь зээлийн хүүний бууралт, зээлийн өсөлтөөр дамжин эдийн засгийн өсөлтийг дэмжсэн юм. Эдийн засгийн сэргэлтийг тоон мэдээллээс харвал: 

Бодит эдийн засагт:

  • Уналтын доод үед ДНБ-ий бодит өсөлт 2016 оны 3-р улиралд -6%, 4 улирлын -1.4% байв. Эдийн засагт сэргэлт бий болсноор 2019 оны эхний хагас жилийн байдлаар өсөлт +7.3% болж эрчимжив.
  • Өрхийн бодит орлого 2014 оны I улирлаас 2016 оныг дуустал 12 улирал дараалан агшиж байсан бол 2017 оны I улирлаас хойш сүүлийн 10 улирал дараалан инфляцийг давж бодитоор өслөө.
  • Ажилгүйдлийн түвшин 2016 оны I улиралд 11.6% байсан бол 2018 оны IV улиралд 6.6% болж буурлаа.

Санхүүгийн секторт:

  • Зээл 2015 оны 7-р сараас хойш 11 сарын турш сард дунджаар 5% агшиж байв. Харин 2018 онд банкны салбар 22 их наяд төгрөг, 2019 оны эхний 9 сарын байдлаар 15 их наяд төгрөгийн зээлийг зах зээлд нийлүүлсэн байна. Ингэснээр зээлийн үлдэгдэл 2018 онд 3.6 их наяд төгрөгөөр, 2019 оны эхний 9 сарын байдлаар 1.7 их наяд төгрөгөөр өсөлттэй байна. 
  • Бизнесийн зээлийн өсөлт 2018 оны 2 дугаар улирлаас хойш 6 улирлын турш 2 оронтой тоогоор өсч байгаа нь бизнест дэмжлэг болж байна.
  • Зээлийн жигнэсэн дундаж хүү 2011 оны 1-р сараас хойш өсч, оргил үедээ 2015 оны 11-р сард 20.6% хүрч байсан бол эдийн засаг тогтворжиж, макро эрсдэл буурснаар хүү 2018 оны сүүлээс 2019 оны 9-р сар хүртэл 16.9% орчимд хадгалагдаж байна.

Валютын орох урсгал, валютын нөөц:

  • Валютын нийт нөөц 2012 оны эцсээс буурч 2016 оны 3-р улиралд $1 тэрбум байсан бол 2019 оны 9-р сарын эцэст 3’986 сая ам.долларт хүрлээ.
  • Зээлжих зэрэглэл 2014-2016 онд 3 дараалан унан сөрөг төлөвтэй байсан (Moodys Caa1, Fitch B-, S&P B-). 2018 оноос сайжирч, (Moodys B3, Fitch B, S&P B) тогтвортой төлөвт үнэлэгдэж байна.
  • Гадаад худалдааны эргэлт 2016 онд $8.3 тэрбумаас 2018 онд $12.9 тэрбум болж нэмэгдсэн.
  • Экспорт 2015 онд $4.7 тэрбум байсан бол 2018 онд $7 тэрбум болж өссөн байна.
  • ГШХО орох урсгал 2015 онд $64 сая байсан бол 2018 онд $2.2 тэрбумд хүрэв.

Төсөв:

  • Төсөв 2011 оноос хойш алдагдалтай явсан бол 2018 оноос тэнцэл эерэг болов.
  • Татварын орлого 2018 онд 30%, 2019 онд 20% өсөлттэй явна.
  • Шаардлагатай санхүүжилтийн хэмжээ 2016 онд 5.7 их наяд буюу ДНБ-ий 23.9% байсан бол 2019 онд 2.3 их наяд буюу ДНБ-ий 6.3% болж буураад байна.

Инфляци: Улсын хэмжээнд 2016 оны 8-10 сарын хооронд 3 сар дараалан дефляци ажиглагдсан бол эдийн засаг сэргэж, эрэлт нэмэгдсэнээр инфляци зорилтот түвшний орчимд тогтворжиж байна. Хэдийгээр сүүлийн 2 жилийн хугацаанд нийт инфляцийн 40 орчим хувийг хэрэглээний сагсны 20 хүрэхгүй хувийг бүрдүүлдэг мах, хүнсний ногоо, шатахуун, хатуу түлш зэрэг 3-4 төрлийн бүтээгдэхүүн тайлбарлаж байгаа ч энэ оны эцэст инфляци зориотот 8 хувийн орчим гарахаар хүлээгдэж байна.

Хоёр. Монголбанкны бодлого, үйл ажиллагаанд гарсанөөрчлөлт, шинэчлэл

Өнгөрсөн 3 жилийн хугацаанд Монголбанкнаас хийсэн ажлыг авч үзвэл бодлогын реформ хийж ажиллавал богино хугацаанд бодит үр дүнд хүрч болохыг харуулж байна. Эдийн засагт сэргэлт гарч, эдийн засгийн өсөлт 7 хувийг давсан, инфляци зорилтот түвшинд тогтворжсон, зээлийн хүү буурсан гээд олон эерэг өөрчлөлт гараад байна. Бодит үр дүнг дараах 6 агуулгын хүрээнд авч үзье.

2.1.Эдийн засгийг сэргээх, Монгол Улс дефолтоос зайлсхийхэд Засгийн газартай нягт хамтран ажиллаж, үр дүнд хүрч ирлээ. Өнөөдрийн эдийн засгийн сэргэлт, тогтвортой байдал нь сүүлийн 3 жилд хэрэгжүүлсэн эдийн засгийн оновчтой бодлогын үр дүн юм.

Эдийн засаг 2016 оны 3 дугаар улиралд уналтад орсон үед Засгийн газар, Монголбанк хамтран “Эдийн засгийг сэргээх хөтөлбөр”-ийг боловсруулж, УИХ-аар батлуулсан. Энэ хөтөлбөр нь Монгол Улс эдийн засгийн бодлогын хүрээнд цаашид авч хэрэгжүүлэх шинэчлэлийн бодлогоо танилцуулсан явдал байв. Энэ утгаараа хугацаа тулаад байсан өндөр дүнтэй гадаад өр, төлбөрийг дахин санхүүжүүлж, гадаад өрийн дефолтод орох эрсдэлээс зайлсхийх, ОУВС-гийн Өргөтгөсөн санхүүжилтийн хөтөлбөрт орж, доноруудаас бага хүүтэй, урт хугацаатай 5.5 тэрбум ам.долларын эх үүсвэр авах нөхцөлийн суурь болсон юм.

Бодлогын хүү сүүлийн 9 жилийн хамгийн бага түвшинд хүрч буурсан.

Монголбанк нь Хөгжлийн банкны болон засгийн газрын гадаад бондын дахин санхүүжилтэд бүх талаар дэмжлэг үзүүлж, хамтран ажиллаж ирлээ. Эдийн засгийг сэргээх хөтөлбөр, Өргөтгөсөн санхүүжилтийн хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг хангах чиглэлд Монголбанкнаас хамаарах хэсгийг амжилттай хэрэгжүүлж, зээлжих зэрэглэлийг ахиулах, эдийн засгийн өндөр өсөлтийг бүрдүүлэх, инфляцийг зорилтот түвшний орчим тогтворжуулах, гадаад валютын албан нөөц (ГВАН)-ийг нэмэгдүүлэх, зээлийн хүүг бууруулах зэрэг бодит үр дүнд хүрч чадлаа.

2.2 Банкны салбарын хууль эрх зүйн орчныг шинэчлэв: Бодлого, үйл ажиллагааны өөрчлөлтийг эрхзүйн шинэчлэлгүйгээр хийх боломжгүй.

Банкны салбарын хууль эрх зүйн орчныг шинэчилж чадлаа. Эдийн засгийн ямар ч салбар ингэж хууль эрх зүйн өөрчлөлтийг хийж чадаагүй. Банкны салбар бол чадлаа. Үүнийг тэмдэглэж хэлэх ёстой.

Монголбанк 2016 оноос “Банкны салбарын хууль, эрх зүйн шинэтгэлийн хөтөлбөр”-ийг хэрэгжүүлснээр 10 гаруй хуулийн төслийг боловсруулав. Үүнд:

  • Үндэсний төлбөрийн системийн тухай хууль,
  • Банкны салбарын тогтвортой байдлын тухай хуулийг тус тус шинээр санаачлан УИХ-аар батлуулсан бол-     
  • Төв банкны тухай хуулийн нэмэлт өөрчлөлт,
  • Банкны тухай хуулийн нэмэлт өөрчлөлт,
  • Банкин дахь мөнгөн хадгаламжийн даатгалын тухай хуулийн нэмэлт өөрчлөлт,
  • Мөнгө угаах болон терроризмтой тэмцэх тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах хуулийн төслийг УИХ-аар батлуулав.

Үүний зэрэгцээ Активын удирдлагын тухай хуулийн төслийг шинээр боловсруулан, Валют зохицуулалтын тухай хууль, Эрдэнэсийн сангийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг хууль санаачлагч нарт уламжиллаа. Дараах хуулийн төслийг боловсруулан хууль санаачлагч нарт уламжлахаар ажиллаж байна. Үүнд:

  • Векселийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл,
  • Банк, эрх бүхий хуулийн этгээдийн мөнгөн хадгаламж, төлбөр тооцоо, зээлийн үйл ажиллагааны тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл,
  • Иргэний хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Хуулийн этгээдийн улсын бүртгэлийн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай багц хуулийн төслийг тус тус боловсрууллаа.

Монголбанкнаас банк санхүүгийн салбарын харилцагчдын эрх ашгийг хамгаалах хууль эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх зорилгоор Санхүүгийн хэрэглэгчийн эрх ашгийг хамгаалах тухай хуулийн төслийг боловсруулаад байна.

Монголбанк ийнхүү хууль эрх зүйн шинэчлэлийг хийх хүрээнд олон нийтийн эдийн засаг, санхүүгийн мэдлэгийг дэмжих зорилгоор Олон нийтийн санхүүгийн суурь мэдлэгийг дээшлүүлэх хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж, Санхүүгийн хэрэглэгчийн эрхийг хамгаалах, Эх орныхоо алтыг Эрдэнэсийн сандаа, Санхүүгийн боловсрол, Цахим эринд–Цахим төлбөр тооцоо, Хариуцлагатай харилцагч-Хариуцлагатай банк зэрэг аянуудыг орон даяар хэрэгжүүллээ.

2.3 Гадаад валютын албан нөөцийг 4 дахин нэмэгдүүлэв: Улс орны тусгаар тогтнолын санхүүгийн баталгаа бол гадаад валютын албан нөөц (ГВАН) юм. Иймд ГВАН-ийг нэмэгдүүлэх бодлогыг тууштай хэрэгжүүлж ирлээ.

Монголбанк 2016 онд 1 тэрбум ам.долларт хүрч огцом буураад байсан валютын нөөцийг 2019 оны 9-р сард буюу 3 жилийн дотор 4 дахин нэмэгдүүлж 4 тэрбум ам.долларт хүргэж чадлаа. 2016 оны эхний 3 улиралд гадаад валютын цэвэр нөөц Монголбанкны тодорхойлолтоор -402.5 сая ам.доллар, ОУВС-гийн тодорхойлолтоор -2.75 тэрбум ам.долларт хүрээд байсан бөгөөд төлөгдөх гадаад өр төлбөрүүд хүлээгдэж байсан тул эдийн засаг үндсэндээ дефолтод ороод байв. Монголбанкнаас мөнгөний бодлогыг оновчтой хэрэгжүүлж чадсаны үр дүнд эдийн засгийн дотоод, гадаад тэнцвэртэй байдлыг хангах замаар нөөц хуримтлагдахад чухал үүрэг гүйцэтгэснээр импортын 9 сарын хэрэгцээг хангах түвшинд хүргэн нэмэгдүүллээ.

Валютын нөөцийг нэмэгдүүлэх хүрээнд Монголбанк нь “Алт” хөтөлбөрт дэмжлэг үзүүлэн ажиллаж, алтны салбарын хууль эрх зүйн орчныг шинэчлэх, алтыг орон нутаг худалдан авах үйл ажиллагааг зохион байгуулах, энэ хүрээнд алтны сорьцын лабораторийг байгуулах зэрэг ажлыг хийж гүйцэтгэлээ.  Монголбанк 2016 онд 18.6 тонн, 2017 онд 20 тонн, 2018 онд 22 тонн үнэт металл худалдан авч түүхэн амжилтуудыг тогтоосон ба энэ эх үүсвэрээс жил бүр 700-800 сая ам.доллараар ГВАН-ийг нэмэгдүүлэв. Мөн томоохон экспортлогч компаниудтай хэлцэл хийх замаар гадаад валют худалдан авч, гадаад валютын нөөцийг арвижуулж байна. Цаашлаад дотоодын банкуудын гадаад зах зээлээс санхүүжилт татахад дэмжлэг үзүүлж, гадаад валютын дотогшлох урсгалыг нэмэгдүүлэхэд дэмжлэг үзүүллээ.

ГВАН нэмэгдсэн нь үндэсний мөнгөн тэмдэгт төгрөгт итгэх итгэлийг сэргээж, улсын эрсдэлийг бууруулж, санхүүгийн дархлааг нэмэгдүүлж, зээлжих зэрэглэлд эерэгээр нөлөөллөө. Тухайлбал, зээлжих зэрэглэл тогтоогч байгууллагууд Монгол Улсын зээлжих зэрэглэлийг 2018 онд нэмэгдүүлж, Fitch болон S&P агентлагууд 2016 оны хүндрэлийн өмнөх түвшинд хүргэн сайжрууллаа. Монголбанк нь Засгийн газартай хамтран зэрэглэл тогтоогч байгууллагуудад эдийн засаг, гадаад валютын нөөц, санхүүгийн зах зээлд гарч буй эерэг өөрчлөлтүүд, тэдгээрийн суурь шалтгааныг тухай тайлбарлаж, зээлжих зэрэглэлийг сайжруулах чиглэлд нягт хамтран ажиллаж ирлээ.

2.4 Монголбанкны өөрийн хөрөнгө (хуримтлагдсан алдагдал)-ийг 1.5 их наяд төгрөгөөр буурууллаа: Төв банкны санхүүгийн сахилга батыг дээшлүүллээ.

Монголбанкны хуримтлагдсан алдагдал 3 их наяд төгрөг байсан. Алдагдлыг бууруулахгүйгээр банк тогтвортой үйл ажиллагаа явуулахад хүндрэлтэй. Тиймээс алдагдлыг бууруулах чиглэлээр эрчимтэй ажилласан. 2019 оны 3 дугаар улирлын тайлангийн үр дүнгээр алдагдлыг 2 дахин бууруулж 1.5 их наяд төгрөгт хүргэлээ.

Төв банк (Монголбанк)-ны тухай хуулиар Монголбанкны алдагдлыг Засгийн газар хариуцан хаах ёстой. Гэхдээ засгийн газрын өр өндөр түвшинд хүрээд байгаа энэ цаг үед төв банкны алдагдлыг өрийг нэмэгдүүлэх байдлаар хаах боломж хязгаарлагдмал гэдгийг бүх түвшинд ойлгож, алдагдлыг Монголбанк бие даан бууруулах чиглэлээр ажиллаж ирлээ. Монголбанк алдагдлаа бие даан бууруулж байгаа нь засгийн газарт ирэх өрийн дарамтыг бууруулах, өрийн тогтвортой байдлыг хангахад дэмжлэг болж байна. Түүнчлэн төв банкны үйл ажиллагааны бие даасан байдлаа хангахын зэрэгцээ төвийн хүрээнд нийгмийн асуудлуудаа шийдвэрлэх, дунд хугацаанд засгийн газрын өрийн дарамт бага байх орон зайг бүрдүүллээ.

Төв банкны хараат бус байдлын нэг үндсэн тулгуур нь санхүүгийн эрүүл байдал юм. Гэвч Монголбанк 2012-2016 онуудад алдагдалтай ажиллаж ирсэн нь эрсдэлийг нэмэгдүүлээд байв. Эдгээр он жилүүдэд Монголбанк төсвийн шинж чанартай хөтөлбөр, үйл ажиллагаа хэрэгжүүлж, гадаад валютын өрийг нэмэгдүүлсэн нь нийтдээ 3 их наяд төгрөгийн хуримтлагдсан алдагдалд хүргээд байв.

Харин сүүлийн 3 жил гаруйн хугацаанд Монголбанк улс орныг гадаад валютын өрөнд оруулсан, өнгөрсөн жилүүдийн бодлогын алдааг давтахгүй байх зарчмыг баримтлан ажиллаж ирлээ. Түүнчлэн, гадаад захын тогтвортой байдлыг хангах, гадаад валютын нөөцийг нэмэгдүүлэх чиглэлд санхүүгийн хэрэгслүүдийг шаардлагатай тухай бүр зах зээлийн нөхцөлөөр гэрээ байгуулан, ашиглаж ажиллалаа.

Гадаад өрийн хэмжээг нэмэгдүүлэхгүй байх, алдагдалтай санхүүгийн хэлцэл хийхгүй, санхүүгийн сахилга батыг хангаж ажилласны үр дүнд 2017, 2018, 2019 онуудад ашигтай ажиллаж, өөрийн хөрөнгө -3 их наяд төгрөг байсныг 1.5 их наяд төгрөгөөр бууруулж, -1.5 их наяд төгрөгт хүргээд байна. Төв банкны алдагдал ийнхүү буурахад Эрдэнэсийн санд хадгалагдаж буй түүхийн хосгүй үнэт эд зүйлс болон бусад үзмэрт анх удаа олон улсын стандартын дагуу үнэлгээ хийлгэсэн нь голлох нөлөө үзүүлэв. Өнөөгийн баримталж буй зарчим, үйл ажиллагааг цаашид хадгалан ажиллавал Монголбанк 2019 болон 2020 онд үргэлжлүүлэн ашигтай ажиллах бөгөөд цаашид Төв банкны өөрийн хөрөнгийг эерэг болгох зорилт тавин ажиллаж байна.

2.5 Банкны салбарын  бүрдүүлэх хяналт шалгалтын тогтолцоог шинэчлэв: Эрүүл банкны салбар нь эрүүл эдийн засгийн суурь, эрүүл эдийн засаг нь эрүүл нийгмийн суурь юм.

Арилжааны банкуудын эрсдэл даах чадварыг сайжруулах чиглэлээр эрчтэй арга хэмжээ авч ажиллалаа. Эрүүл банк эрүүл эдийн засгийн үндэс. Эрүүл эдийн засаг бол эрүүл нийгмийн үндэс гэсэн зарчмыг гаргаж ажилласан. Банкны салбарт активын чанарын иж бүрэн үнэлгээ хийлээ. Өөрийн хөрөнгийн дутагдлыг нь тодорхойлж, өөрийн хөрөнгөө нэмэгдүүлэх даалгавар өглөө. Өөрийн хөрөнгийг нь нэмэгдүүллээ. Нэмэгдүүлсэн эх үүсвэр дээр нь форензик буюу магадлан шалгах аудит хийлээ. Энэ бол сүүлийн 3 жилд Монгол Улсын банкны салбарт хийгдсэн томоохон шинэчлэл юм.

Авч хэрэгжүүлсэн бодлогын үр дүнд эдийн засаг сэргэж, банк санхүүгийн салбарын активын хэмжээ 35.5 их наяд төгрөгт хүрч, 16 хувиар өссөнөөр ДНБ-ний 104.2 хувьд хүрлээ. Банкууд зээл олголтоо нэмэгдүүлэхийн зэрэгцээ хөрвөх чадвар өндөртэй активыг хангалттай түвшинд барьж байгаа нь активын зохистой удирдлага, төлбөрийн чадварын эрсдэл даах чадварыг ахиулахад түлхэц болж байна.

Чанаргүй зээлийг бууруулж, түүнд түгжигдсэн хөрөнгийг санхүүгийн зуучлалд оруулах чиглэлд онцгой анхаарал хандуулж, “Чанаргүй зээлийг бууруулах стратеги”-ийг Сангийн сайд, Монголбанкны Ерөнхийлөгч, Санхүүгийн зохицуулах хорооны дарга, Хадгаламжийн даатгалын корпорацийн гүйцэтгэх захирлын хамтарсан тушаалаар батлан, хамтран хэрэгжүүлж байна. Мөн Активын удирдлагын компанийн хуулийн төсөл боловсруулж, УИХ-д өргөн бариулахаар хууль санаачлагчид хүргүүлээд байна.

Сүүлийн жилүүдэд банкууд хэрэглээний зориулалттай зээлийг ихээр олгож, зээлээр санхүүжүүлсэн худалдан авалт нэмэгдэж, өрхүүд өрийн дарамтад орох бодит эрсдэл үүсч эхлэв. Иймд Монголбанкнаас нэг талаас хэрэглээний зээлийн өсөлтийг сааруулах, нөгөө талаас бизнесийн зээлийн өсөлтийг дэмжих зорилгоор хэрэглээний зээлийн хугацааг бууруулах, шаардлагыг чангаруулах макро зохистой бодлого хэрэгжүүлсэн нь тодорхой үр дүнд хүрч байна. Тухайлбал, 2017-2018 онд зээлийн өсөлтийн 80 хувийг иргэдийн зээл бүрдүүлж байсан бол 2018-2019 онд энэ үзүүлэлт 58 хувь болж буураад байна.

ОУВС-ийн Өргөтгөсөн санхүүжилтийн хөтөлбөрийн хүрээнд Ази тивд анх удаа Активын чанарын үнэлгээг Европын Төв банкны стандартын дагуу хийлээ. Үүний үр дүнд үндэслэн банкны эрсдэл даах чадварыг сайжруулах чиглэлд хүчин чармайлт гаргасны үр дүнд нийт 10 банк 535.4 тэрбум төгрөгөөр өөрийн хөрөнгөө нэмэгдүүлсэн нь банкны салбарт тогтвортой байдал хадгалагдахад чухал нөлөө үзүүллээ.

2.6 Төлбөрийн системийн шинэчлэлийг хэрэгжүүлж олон улсын түвшинд хүрлээ: Улс орны мөнгөн урсгалын цөм нь тасралтгүй найдвартай төлбөр тооцооны үйл ажиллагаа байдаг.

Монголбанк Төлбөрийн системийн реформын хүрээнд хэд хэдэн томоохон ажлуудыг 2017 оноос хойш хийж, цоо шинэ түвшинд хүргэв. Юун түрүүнд Үндэсний төлбөрийн системийн тухай хууль батлагдсанаар Монгол Улсын төлбөр тооцоонд шинэ хуудас нээгдсэн бөгөөд үүнтэй уялдаж хэд хэдэн журмууд гарлаа. Мөн Төлбөрийн системийн шинэчлэл төслийг хэрэгжүүлснээр Монголбанкны Үндэсний цахим гүйлгээний төвийг бэхжүүлэх, банк дундын төлбөрийн системийн тасралтгүй найдвартай ажиллагааг хангах зорилгоор Үндэсний цахим гүйлгээний төвийн барилгыг олон улсын стандартын шаардлага хангасан, орчин үеийн дата төвийн барилгын жишигт нийцүүлэн бариулж эхэллээ. Түүнчлэн Төлбөрийн системийн шинэчлэл төслийн хүрээнд дата төвүүдийг шинэчлэх, нууцлал аюулгүй байдлын төвийг байгуулах зэргийг үе шаттай хэрэгжүүлж орон нутаг дахь Үндэсний цахим гүйлгээний төвийн нөөц дата төвийг шинэчиллээ.

Үндэсний цахим гүйлгээний төвийн системээр дамжуулан хийгддэг, иргэдийн өдөр тутмын амьдралд хэрэглэгддэг банк хоорондын бага дүнтэй гүйлгээний дээд хязгаар 1 сая төгрөг байсныг нэмэгдүүлж  3 сая төгрөг болгон шинэчлэн тогтоолоо. Мөн банк хоорондын бага дүнтэй гүйлгээний системийг сольж, олон улсын стандартад нийцсэн Автомат Клиринг Хаус буюу ACH+ системийг нэвтрүүллээ. ACH+ системийг нэвтрүүлснээр иргэд, аж ахуй нэгжүүд банк хоорондын шилжүүлгийн төлбөр тооцоог бодит цагийн горимоор гүйцэтгэх, ижил төрлийн гүйлгээг багцлах, дебит шилжүүлэг хийх, системийн оролцогчдыг эрсдэлээс хамгаалах зэрэг олон давуу талыг бий болголоо.

Улмаар гүйлгээ дамжуулах хурдыг гурав дахин нэмэгдүүлж, төгрөгтэй адилтгах бэлэн бус төлбөрийн хэрэгсэлд анхны тусгай зөвшөөрлийг олгож, санхүүгийн  байгууллагад  зориулан  цахим орчинд  дамжуулах баримт бичгийн бүрэн бүтэн байдал, үнэн зөвийг баталгаажуулах дижитал технологийг нэвтрүүлэв. Эдгээрийн үр дүнд төлбөр тооцооны үйл ажиллагааны аюулгүй байдлыг нэмэгдүүлж, илүү хялбар хүртээмжтэй болж чадлаа.

Өдгөө олон улсын төв банкуудад хэрэгжиж буй “Intellect Quantum Central Banking” цогц шийдлийг нэвтрүүлэх ажлыг Монголбанк эхлүүллээ. Тус шийдлийг бүрэн нэвтрүүлснээр банкны үйлчилгээ, төрийн үйлчилгээ, мөнгөний бодлого, валютын ханшийн удирдлага, гадаад худалдаа, интернет банкны үйлчилгээ, нөөцийн удирдлага, төсвийн удирдлага гэх мэт хоорондоо нягт уялдаа бүхий удирдлагын модулиудыг нэгтгэх давуу талтай юм. Цаашид Үндэсний ₮ картын соронзон туузыг олон улсын стандартын дагуу чип болон зайнаас унших технологид шилжүүлэх ажлыг хэрэгжүүлж байгаа ба ингэснээр төлбөрийн картын нууцлал, аюулгүй байдлыг сайжруулах, шинэ дэвшилтэт төлбөрийн үйлчилгээг нэмэгдүүлэх боломж бүрдэнэ.

Гурав. Олон улсын санхүүгийн хориг арга хэмжээг хэрэгжүүлэх байгууллага /ФАТФ/-ын “Мөнгө угаах, терроризмыг санхүүжүүлэхтэй эмцэхэд стратегийн хувьд дутагдалтай улсын жагсаалт”-д Монгол Улс ороход нөлөөлсөн хүчин зүйлс

2019 оны 10 дугаар сарын 13-наас 18-ны өдрүүдэд Франц Улсын Парис хотноо Олон улсын санхүүгийн хориг арга хэмжээг хэрэгжүүлэх байгууллага /ФАТФ/-ын ээлжит хурал болж, тус байгууллагаас 2019 оны 10 дугаар сарын 18-ны өдөр олон улсын мөнгө угаах, терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх үйл ажиллагааны хэрэгжилтийг сайжруулах явцын талаар мэдэгдэл гаргасан билээ.

Ийнхүү мэдэгдэл гаргахдаа Монгол Улсын Үр дүнтэй байдлын тайлангийн үр дүн, ажлын төлөвлөгөөний төслийн талаар хэлэлцээд Монгол Улсад хугацаатай үүрэг даалгавар /action plan/ өгч, стратегийн хувьд дутагдалтай улсын жагсаалт /jurisdictions with strategic deficiencies/-д орсныг өөрийн цахим хуудсаар дамжуулан нийтэд ил зарлав.

Энэхүү мэдэгдэлд 2017 оны Харилцан үнэлгээний тайлан батлагдаж, хяналтад оруулснаас хойш Монгол Улс холбогдох хууль, тогтоомж журмыг шинэчилж нэвтрүүлснээр олон ахиц дэвшил гаргасныг онцлон дурдсанаас гадна мөнгө угаах, терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх тогтолцооны Үр дүнтэй байдлаа нэмэгдүүлэх, дутагдлаа засаж сайжруулах чиглэлээр Монгол Улс ФАТФ болон АНДББ-тай хамтран ажиллах ажлын төлөвлөгөө боловсруулж хэрэгжүүлэх улс төрийн дээд түвшний хүсэл зоригоо илэрхийлснийг тэмдэглэсэн байна.

Ази, Номхон далайн бүсийн байгууллага /АНДББ/-аас Монгол Улсын мөнгө угаах, терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх тогтолцоонд 2007 онд анхны Харилцан үнэлгээг, хоёр дахь Харилцан үнэлгээг хийсэн.

Монгол Улс анхны Харилцан үнэлгээний үр дүнд авч хэрэгжүүлсэн арга хэмжээтэй холбогдуулан 2011 оноос 2014 оны 6 дугаар сарыг хүртэл ФАТФ-ын саарал, хар саарал жагсаалтад байсан бол, Хоёр дахь Харилцан үнэлгээний үр дүнтэй холбогдуулан энэ оны 10 дугаар сарын 18-ны өдрөөс эхлэн дахин жагсаалтад оров.

3.1. Хоёр дахь Харилцан үнэлгээний талаар:

 Хоёр дахь Харилцан үнэлгээг хийхдээ Монгол Улсын нөхцөл байдал, хууль эрх зүйн орчин, хуулийн хэрэгжилтийг 2016 оны 11 дүгээр сарын 4-ний өдрөөр тасалбар болгон үнэлж, үнэлгээний ажлын үр дүнг 2017 оны 7 дугаар сард Шри Ланка Улсын Коломбо хотод болсон Ази номхон дайлан бүсийн байгууллага (АНДББ)-ын ээлжит жилийн хурлаар баталгаажууллаа.

Харилцан үнэлгээ:

Хоёр дахь Харилцан үнэлгээний онцлог бол ФАТФ-ын “Техникийн хэрэгжилтийн 40 зөвлөмж”-өөс гадна “Үр дүнтэй байдлыг Шууд хэрэгжилтийн 11 шалгуур үзүүлэлт”- ийн дагуу шалгасан явдал байв. Өөрөөр хэлбэл, 2007 онд Хууль эрх зүйн орчин байгаа эсэхийг үнэлж байсан бол, 2017 онд хууль эрх зүйн орчинг үнэлэхээс гадна хууль тогтоомж бодит байдал дээр хэрэгжиж байгаа эсэхийг 2016.11.04-ний өдрийн байдлаар үнэлэв.

Харилцан үнэлгээний тайланг баталгаажуулав /Коломбо хот, Шри-Ланка/:

Монгол Улс 2016 оны 6 дугаар сард  “Техникийн хэрэгжилт”-ийн тайланг, 2016 оны 9 дүгээр сард “Үр дүнтэй байдал”-ын тайланг тус тус үнэлгээний багт хүргүүлж, үнэлгээний баг газар дээрх шалгалтыг хийхээр 2016 оны 10 дугаар сар болон 2017 оны 5 дугаар сард тус тус Монгол Улсад ирж ажиллан холбогдох байгууллагуудтай уулзалт хийж, тайланг нягтлан баталгаажуулав.

Ингээд 2017 оны 7 дугаар сард Шри Ланка Улсын Коломбо хотод болсон АНДББ-ын жилийн ээлжит хурлаар Монгол Улсын Харилцан үнэлгээний тайланг хэлэлцэж, Монгол Улсыг “Өргөтгөсөн эрчимтэй хяналт / enhanced “expedited” follow-up -д оруулж, ФАТФ-ын “саарал жагсаалт[1]”-д орох эрсдэлтэй байгаа тул 15 сарын /2018 оны 10 дугаар сар хүртэл/ хугацаатай үүрэг даалгавар /action plan/ өгсөн бөгөөд стратегийн хувьд учир дутагдалтай улсын жагсаалт /jurisdictions with strategic deficiencies/-д оруулан нийтэд зарлах арга хэмжээ авахыг хойшлуулж Монгол Улсад хугацаа өгөв.

Ажлын төлөвлөгөөг тохиров /Улаанбаатар хот, Монгол Улс/:

АНДББ-ын үнэлгээчид, ОУВС-ийн зөвлөхүүдтэй хамтран ажлын төлөвлөгөөг тохиров. Үүнтэй холбогдуулан Хамтын ажиллагааны зөвлөл /УЕПГ, ТТАЗЗ, ШЕЗ, ХЗДХЯ, СЯ, ГХЯ, ТЕГ, АТГ, ЦЕГ, УБЕГ, ГЕГ, ТатЕГ, СЗХ, СМА, МБ/ - ийн гишүүн байгууллагуудтай хамтран “Монгол Улсын мөнгө угаах болон терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх тогтолцооны харилцан үнэлгээний үр дүнг сайжруулах ажлын төлөвлөгөө”-ний төслийг боловсруулж, улмаар ЗГ-ын 2017 оны 12 дугаар сарын 06-ны өдрийн 327 дугаар тогтоолоор батлуулсан болно.

Энэхүү төлөвлөгөөг Монголбанк дангаар хэрэгжүүлэх эрх хэмжээ хуулиар эрх олгогдоогүй тул ЗГ-ын хуралдаанаар хэлэлцүүлэн батлуулж, Хамтын ажиллагааны зөвлөлийн бүх гишүүн байгууллагын хамтын ажиллагааны үр дүнд хэрэгжүүлсэн билээ.

Харилцан үнэлгээний тайлантай холбогдуулан гарсан Ажлын төлөвлөгөөний хэрэгжилтийн явцыг тайлагнав /Катманду хот, Непал Улс/:

Непал Улсын Катманду хотод 2018 оны 7 дугаар сарын 21-нээс 27 -ны өдрүүдэд болсон Ази, Номхон далайн бүсийн байгууллага /AНДББ/-ийн ээлжит жилийн хуралд Монгол Улсаас Хууль зүй, дотоод хэргийн яамны Төрийн нарийн бичгийн даргаар ахлуулсан, Монголбанк, СЗХ, СЯ, ХЗДХЯ, УЕПГ, АТГ, ЦЕГ зэрэг байгууллагын төлөөллөөс бүрдсэн Ажлын хэсэг оролцож, 2017 онд хийсэн Харилцан үнэлгээний тайлангаар өгөгдсөн зөвлөмжийг хэрхэн хэрэгжүүлж байгаагаа тайлагнав.

Энэхүү хурлаас Монгол Улсад өгсөн 15 сарын хугацаа буюу 2018 оны 10 дугаар сард хүргүүлэх 2017 оны Харилцан үнэлгээний тайлангийн мөрөөр авч хэрэгжүүлж байгаа ажил, арга хэмжээний хэрэгжилт, үр дүнг тайлагнах хугацааг сунгаж, 2019 оны 1 дүгээр сарын 30-ны дотор эцэслэн тайлагнах үүрэг хүлээсэн. Энэхүү хүргүүлэх тайлангаар  Монгол Улс Харилцан үнэлгээний тайлангаар хангалтгүй үнэлэгдсэн зарим техник үзүүлэлтийн үнэлгээг ахиулах хүсэлт гаргах зайлшгүй шаардлагатай болов.

Техник хэрэгжилтийн тайланг /FUR/ хүргүүлэв:

2018 оны 7 дугаар сард Непал Улсын Катманду хотод болсон Ази, Номхон далайн бүсийн байгууллага /AНДББ/-ийн ээлжит жилийн хурлын шийдвэрийн дагуу 2019 оны 01 дүгээр сарын 31-ний өдөр 2017 оны Харилцан үнэлгээний тайлангийн мөрөөр авч хэрэгжүүлж байгаа ажил, арга хэмжээний хэрэгжилт, үр дүнгийн тайланг хүргүүлж, Харилцан үнэлгээний тайлангаар хангалтгүй үнэлэгдсэн нийт 20 техник үзүүлэлтийн үнэлгээг ахиулах хүсэлт гаргав.

АНДББ-аас хүссэн нэмэлт мэдээллийг 2019 оны 5 дугаар сард хугацаанд нь хүргүүлэв.

Үр дүнтэй байдлын тайланг /POPR/ хүргүүлэв:

Дээр дурдсанчлан 2017 оны Харилцан үнэлгээний онцлог нь хуулийн хэрэгжилтийг үнэлсэн асуудал байсантай холбогдуулан Шууд хэрэгжилтийн 11 үзүүлэлтийн үнэлгээний үр дүнг сайжруулахаар хийгдсэн ажлын тайланг 2019 оны 07 дугаар сарын 22-ны өдөр Олон улсын хамтын ажиллагааны хяналтын бүлэг /ОУХАХБ/ -т хүргүүлэв.

ОУХАХБ-ээс хүссэн нэмэлт мэдээллийг 2019 оны 09 дүгээр сарын 02-ны өдөрт багтаан хугацаанд хүргүүлэв.

Харилцан үнэлгээний тайлантай холбогдуулан гарсан Ажлын төлөвлөгөөний техник хэрэгжилтийг АНДББ-ын жилийн ээлжит хурлаар тайлагнав /Канберра хот, Австрали Улс/:

2019 оны 8 дугаар сард Австрали Улсын Канберра хотод зохион байгуулагдсан АНДББ-ийн жилийн ээлжит хурлаар 2017 онд хийсэн Харилцан үнэлгээний мөрөөр Монгол Улсаас 2017-2019 онуудад мөнгө угаах, терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх чиглэлээр авч хэрэгжүүлсэн арга хэмжээний талаарх техникийн хэрэгжилтийн тайланг хэлэлцэн, ФАТФ-ын техник хэрэгжилтийн 40 зөвлөмжийн 7 зөвлөмжид Нийцсэн /C -7/, 28 зөвлөмжид Дийлэнх нь нийцсэн /LC-28/, 5 зөвлөмжид Хагас нь нийцсэн /PC-5/ гэж үнэлгээг ахиулав. Нийт 16 зөвлөмжийн үнэлгээг ахиулсан бөгөөд хамгийн муу үнэлгээ болох NC буюу Нийцээгүй гэх үнэлгээ байхгүй болов.

Үүний үр дүнд Монгол Улсыг “Техникийн хэрэгжилт”-ийн хувьд Өргөтгөсөн эрчимтэй хяналт /expedited enhanced follow-up/ - аас гарч “Өргөтгөсөн хяналт /enhanced follow-up/-д шилжүүлж хяналтыг сулруулсан байна.

Үр дүнтэй байдлын тайланг АНДББ болон ОУХАХБ-ийн хамтарсан хурлаар хэлэлцүүлэв /Бангкок хот, Тайланд Улс/:

Дээр дурдсанчлан Монгол Улсын Үр дүнтэй байдлын тайланг холбогдох баримт бичгийн хамт АНДББ-д 2019 оны 7 дугаар сарын 22-ны өдөр, нэмэлт мэдээллийг 2019.09.02-ны өдөр тус тус хүргүүлсэн билээ.

Монгол Улсын Үр дүнтэй байдлын буюу Шууд хэрэгжилтийн үзүүлэлтийг сайжруулах зорилгоор Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд болон Монголбанкны Ерөнхийлөгчийн 2019 оны 5 дугаар сарын 28-ны өдрийн А-92/А-144 тоот хамтарсан тушаалаар манай улсын тайланг боловсруулах, хамгаалах үүрэг бүхий Ажлын хэсгийг байгуулан ажиллаж, хотод 2019 оны 9 дүгээр сарын 09-нөөс13-ны өдрүүдэд Тайланд Улсын Бангкок болсон ОУХАХБ болон АНДББ-ын Хамтарсан бүлгийн хурлаар манай тайланг хэлэлцэв.

Хурлаас манай улсын Үр дүнтэй байдлын үзүүлэлт сайжирсан, тодруулбал Шууд хэрэгжилтийн 11 үзүүлэлтээс 7 үзүүлэлтэд ахиц гарсан гэж урьдчилсан байдлаар дүгнэсэн бөгөөд харин 4 үзүүлэлтийн хувьд авсан арга хэмжээг бүрэн хангалттай биш байна гэж үзэв.

Монгол Улс 2017 онд дутагдалтай гэж үнэлэгдсэн чиглэл тус бүрт анхаарлаа хандуулж, АНДББ болон Харилцан үнэлгээний тайланд тулгуурлан боломжит бүх сайжруулах арга хэмжээг хэрэгжүүлэх төлөвлөгөөг баталж, хэрэгжүүлсэн хэдий ч зарим шууд хэрэгжилтийг дүгнэхэд шинээр нөхцөл байдал үүсэв. Тухайлбал шууд хэрэгжилт 7, 8, 11 дээр Монгол улс тохиролцсон ажлын төлөвлөгөөг хэрэгжүүлж, сайнаар үнэлүүлсэн боловч бодит үр дүн гаргах, шинээр үүссэн тогтолцоог хэрэгжүүлэх, эрсдэлтэй уялдсан гэмт хэргийн мөрдөн шалгах, яллах ажиллагааг хэрэгжүүлэх гэх зэрэг шинэ нөхцөл байдлыг бий болгон, нэмэлт ажлын төлөвлөгөө гаргасан.

Ингээд 2019 оны 10 дугаар сарын 18-ны өдөр Франц Улсын Парис хотноо Олон улсын санхүүгийн хориг арга хэмжээг хэрэгжүүлэх байгууллага /ФАТФ/-ын ээлжит хурлаар Монгол Улсад хугацаатай үүрэг даалгавар /action plan/ өгч, стратегийн хувьд дутагдалтай улсын жагсаалт /jurisdictions with strategic deficiencies/-д орсныг өөрийн цахим хуудсаар дамжуулан нийтэд ил зарлаад байна.

  • Шууд хэрэгжилт 3-тай холбоотойгоор үндсэн 5 шалгуур байв. Үүнээс 3 дээр нь хагас хангасан, 2 дээр нь дийлэнхийг хангасан гэж үзжээ. Үүнтэй холбогдуулан Санхүүгийн бус бизнес, мэргэжлийн үйлчилгээ үзүүлэгч /СББМҮҮ/-дийг МУТСТ хуулинд хамруулах; Санхүүгийн салбарт зохистой этгээдийн зохицуулалтыг бий болгох, СЗХ үл хөдлөх хөрөнгө зуучлалын салбартай холбоотой зохицуулалтыг бий болгох, Хүрч очих ажил зохион байгуулах, гарын авлага заавраар хангах зэрэг ажлын нэмж хийх зэргээр 3 хагас хангасан шалгууртай холбоотойгоор төлөвлөгөө гаргав. Үндсэндээ СЗХ болон СББМҮҮ-ын    хяналт шалгалтыг сайжруулах, зөрчил дутагдлыг үр дүнтэй илрүүлэхтэй холбогдож байна.
  • Шууд хэрэгжилт 7-той холбоотойгоор үндсэн 2 шалгуураар мэдээлэл авч үнэлсэн. Хамтарсан баг уг 2 шалгуур ажлын биелэлтийг дийлэнхийг хангасан гэж үнэлсэн ч гэсэн шууд хэрэгжилт 7-г сайжруулах, үргэлжлүүлэн ахиц гаргах тухай зөвлөмж, төлөвлөгөө гаргаж, хууль сахиулах байгууллагууд МУТС тэмцэх, санхүүгийн мөрдөн шалгах ажиллагааг эрчимжүүлэх нөөц бололцоог нэмэгдүүлэх, ЦЕГ, АТГ, ТЕГ авлига, хээл хахууль, татварын гэмт хэрэг, хүрээлэн буй орчны гэмт хэргийн санхүүгийн мөрдөн шалгах ажиллагаанд анхаарал хандуулах шаардлагатай байна.
  • Шууд хэрэгжилт 8-тай холбоотойгоор 3 төлөвлөгөөт ажил байсан ба 3 уулаа хэрэгжиж дийлэнхийг хангасан гэж үнэлэгдсэн. ШХ8 ерөнхий ахиц гаргасан гэж үзсэн боловч нэмэлт төлөвлөгөөт ажил гаргав.  Гол шалтгаан нь гаалийн байгууллагын илрүүлж байгаа мэдүүлээгүй болон худлаа мэдүүлсэн бэлэн мөнгө болон хэрэгслийг маш бага байна гэж үзсэн байна. Тиймээс Монгол улс тогтолцоотой болсон боловч илүү үр дүнтэй хэрэгжүүлж үр дүн гаргаж үзүүлэхийг төлөвлөгөөт ажил болгон оруулжээ.
  • Шууд хэрэгжилт 11-тэй холбоотой 2 ажил төлөвлөгдсөн. Энэ 2 ажлыг хэрэгжүүлж, дийлэнхийг хангасан гэсэн үнэлгээ авсан ба нийт үнэлгээ ахиц гаргасан гэж дүгнэсэн. Гэвч нэмэлт төлөвлөгөөг тохирсон. Гол шалтгаан нь шинээр бий болгосон тогтолцоог хэрэгжүүлж, бодитой үр дүн гаргах шаардлагатай гэж үзээд Үй олноор хөнөөх зэвсэг дэлгэрүүлэхийг санхүүжүүлэх /ҮОХЗДС/-тэй тэмцэх чиглэлээр хууль эрх зүйн орчныг бий болгох, энэ төрлийн эрсдэлийг үнэлэх, ойлголтыг нэмэгдүүлэх ажлыг зохион байгуулах ажлыг төлөвлөгөөнд тусгав.

Харилцан үнэлгээ хийгдсэн түүхийн хувьд товч дурдахад ийм байна. Энэхүү үйл явцын талаарх мэдээллийг Монголбанк тухай бүр ҮАБЗ, УИХ, ЗГ, СЯ, ХЗДХЯ зэрэг холбогдох байгууллагад авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээний саналын хамт яаралтай хүргүүлж, дэмжлэг хүсч байв.

Түүнчлэн Мөнгө угаах, терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх Үндэсний зөвлөлийн хурлыг 2017- 2019 онуудад нийт 8 удаа, Хамтын ажиллагааны зөвлөлийн хурлыг 2017-2019 онуудад нийт 36 удаа Монголбанк, Монголбанкны дэргэдэх СМА-аас санаачлан зохион байгуулж, хуралдуулжээ.   

Монгол Улс жагсаалтад орсонтой холбогдуулан яаралтай авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээ:

Нэгдүгээрт, ФАТФ-аас одоо бидэнд Мөнгө угаах, терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх тогтолцооны үр дүнтэй байдлыг илтгэх 4 үзүүлэлтээр нийт 6 ажил хийхийг шаардаж байгааг хийж гүйцэтгэх. Үүнд:

  1. СЗХ болон бусад санхүүгийн бус мэргэжлийн ажил, үйлчилгээ эрхлэгчдийн хяналт шалгалтыг хэрэгжүүлэгчид мэдээлэх үүрэгтэй этгээд тус бүрийн эрсдэлийг үнэлж, уг эрсдэлийн үнэлгээнд суурилан хяналт шалгалтын давтамж, хамрах хүрээг тогтоох;  Энэ үүргийн хүрээнд СЗХ, Хуульчдийн холбоо, Нотариатчдын танхим, Мэргэшсэн нягтлан бодогчдын институт мэдээлэх үүрэгтэй этгээд нэг бүрийн эрсдэлийн үнэлгээг хийж, өндөр эрсдэлтэй гэж үнэлсэн хэсэгтээ газар дээрх хяналт шалгалт хийх, илэрсэн зөрчил дутгадалд нь хариуцлага тооцох шаардлагатай. Энэ ажилд мэргэшил, арга зүйн зөвөлгөө өгөх үүднээс СМА, МБ, СЯ болон ХЗДХЯ дэмжлэг үзүүлэх хэрэгтэй.
  2. СЗХ мөнгө угаах, терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлээгүй зөрчилд тохирсон, дахин давтан үйлдэхээс сэргийлэхүйц хэмжээний  хариуцлагын арга хэмжээ авч ажиллах; Энэ ажлын хүрээнд СЗХ өмнө өгсөн үүрэг даалгаврын биелэлтийг эргэж шалгах, зарчил дутгадал нь үргэлжилсээр байгаа этгээдүүдэд хариуцлага тооцох ажлыг нэн даруй авч хэрэгжүүлэх шаардлагатай.
  3. Мөнгө угаах арга хэлбэрийн өөр өөр төрлүүдээр мөрдөн шалгах, прокурорын үйл ажиллагаанд ахиц гаргаж харуулах. Хууль сахиулах, мөрдөн шалгах, прокурорын байгууллагын үйл ажиллагааг эрчимжүүлэх, статистик тоо баримтыг нэгтгэн сар сараар гарган бэлтгэх шаардлагатай
  4.  Буруу эсхүл мэдүүлээгүй бэлэн мөнгийг хураасан, битүүмжлэх талаар ахиц гаргах,  зөрчил дутагдалд нь тохирсон, дахин давтан үйлдэхээс сэргийлэхүйц хэмжээний  хариуцлагын арга хэмжээ авч ажиллах;- Гаалийн Ерөнхий газар голлох үүрэгтэй; Гаалийн байгууллага энэ чиглэлийн хяналт шалгалтын ажлаа эрчимжүүлэх шаардлагатай
  5.  Хоригийн хэрэгжилтээс зайлсхийх боломж гарахаас урьдчилан сэргийлэх зорилгоор эрх бүхий байгууллага хоорондын хамтын ажиллагаа, уялдааг холбоог сайжруулснаа харуулах; Хамтын ажиллагааны зөвлөлийн хүрээнд мэдээлэл солилцох, хийгдэж байгаа ажлуудын уялдаа холбоог сайжруулах ажлуудыг хийх шаардлагатай
  6. Санхүүгийн байгууллагууд болон Санхүүгийн бус бизнес, мэргэжлийн ажил үйлчилгээ эрхлэгчдийн , үй олноор хөнөөх зэвсгийг дэлгэрүүлэхийг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх болон зорилтод санхүүгийн хоригийн хэрэгжүүлэхтэй холбоотой үүргийн биелэлтэд хяналт тавьж ажиллах, илэрсэн зөрчил дутагдалд нь тохирсон, дахин давтан үйлдэхээс сэргийлэхүйц хэмжээний  хариуцлагын арга хэмжээ авч ажиллах; Энэ үүргийн хүрээнд шинээр батлагдсан Үй олноор хөнөөх зэвсэг дэлгэрүүлэх болон терроризмтой тэмцэх тухай хуулийг тайлбарлан таниулах ажлыг Тагнуулын Ерөнхий газар бүх мэдээлэх үүрэгтэй этгээдийг хамруулан зохион байгуулах, Урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагааны журам, гарын авлагууд болон хяналт шалгалтын  журмуудад шаардлагатай нэмэлт өөрчлөлтийг нэн хийх, үүний дараа хяналт шалгалтыг эхлүүлэх, илэрсэн зөрчил дутгадалд хариуцлага тооцох ажлууд хийгдэх шаардлагатай.

Хоёрдугаарт, ФАТФ болон АНДББ-д Монгол Улс цаашид ч бусад улсын адил тогтмол тайлангаа хүргүүлэх үүрэгтэй тул Техник хэрэгжилтийн 40 зөвлөмж, Үр дүнтэй байдлын 11 үзүүлэлтийг хэрэгжүүлэх ажлыг тогтмол мөрдлөгө болгоход анхаарч, хэрэгжилтэд байнгын хяналт тавьж ажиллах.

Дөрөв. Цаашид анхаарах гол асуудлууд

Глобал эдийн засаг, зах зээлийг даган дунд хугацаанд дотоод эдийн засагт уналтын мөчлөг давхцах эрсдэл өндөр байна. Глобал хүндрэлийн эхний шинж тэмдгүүд ч илэрч эхэллээ. Манай эдийн засаг гадаад нөхцөлөөс өндөр хамааралтай хэвээр байгаа тул дунд хугацаанд төлбөрийн тэнцлээр дамжин хүндрэл орж ирэх нь цаг хугацааны асуудал болоод байна.

Иймд бэлтгэлтэй байх, эдийн засгийн дархлааг бий болгох, хөгжийн асуудлуудаа давхар шийдвэрлэх сорилт бидний өмнө тулгарч байна. Тэр дундаа дотоод, гадаад тэнцвэрийг хадгалахад чиглэсэн макро эдийн засгийн бодлогыг хэрэгжүүлэх, бүх секторын түвшинд санхүүгийн нөөцийг хуримтлуулж, эрсдэл даах чадварыг бэхжүүлэх шаардлага өндөр байна.

Эдийн засгийн дунд хугацааны эерэг бус төлөвтэй давхцан хэд хэдэн томоохон сорилт бидний өмнө байна. Үүнд:

2020-2024 онуудад хүлээгдэж буй өндөр дүнтэй гадаад өр төлбөрийн асуудал. Монголбанкны хувьд гэхэд л 2015 онд Худалдаа хөгжлийн банктай байгуулсан 500 сая ам.долларын дотоод своп хэлцлийн хугацаа 2020 оны 5 дугаар сард дуусна. Хятадын ардын банктай байгуулсан своп хэлцлийн гэрээ ирэх оны 8 дугаар сард дуусгавар болно. 2021-2024 оны хооронд засгийн газрын Мазаалай, Чингис, Гэрэгэ, Хуралдай бондууын зөвхөн үндсэн төлбөрт 2.9 тэрбум ам.долларын эргэн төлөлт, Хөгжлийн банкны DBM 500, Самурай бондын эргэн төлөлтөд харгалзан 500 сая ам.доллар, 30 тэрбум иений үндсэн төлбөр хүлээгдэж байна. Эдгээрээс гадна 7-8 тэрбум ам.долларын гадаад өр төлбөр дотоодын банкууд, аж ахуйн нэгжүүдийн өмнө хүлээгдэж байна. Эдгээр өр төлбөр нь манай улсын төлбөрийн тэнцэлд нөлөөлж, төгрөгийн гадаад валюттай харьцах ханш, эдийн засгийн тогтвортой байдалд шууд нөлөөлнө. Иймд банкууд, аж ахуйн нэгжийн гадаад өр бидэнд хамаагүй гэж орхилгүй, Монгол Улсын нийт гадаад өрийн удирдлагад одооноос онцгой анхаарч, энэ чиглэлд Монголбанк, Засгийн газар хамтран ажиллах шаардлагатай байна.

ОУВС-тай хамтран хэрэгжүүлж буй Өргөтгөсөн санхүүжилтийн хөтөлбөрийг амжилттай дуусгавар болох асуудал. Энэ хөтөлбөр 2020 оны 5 дугаар сарын 24-ны өдөр дуусгавар болно. Энэ хөтөлбөрийг амжилттай дуусгавар болгох хүрээнд банкны салбарт авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээний төлөвлөгөөг ОУВС-ийн ажлын хэсэгтэй тохиролцсон. Одоо хэрэгжилтийн ажил хүлээгдэж байна. Энэ удаагийн хөтөлбөр дууссаны дараа дахин ОУВС-ийн хөтөлбөрт орох уу гэдэг асуудалд одооноос бид бодож байх ёстой. Дунд хугацаанд хүлээгдэж буй өндөр дүнтэй гадаад өр төлбөр, түүний дахин санхүүжилтийн асуудал тулгарч буй үед ОУВС болон бусад доноруудын дэмжлэг бидэнд чухал байх болно.

Мөнгө угаах, терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх тогтолцоо, ФАТФ-ын үнэлгээг шуурхай ахиулах, дараагийн хэлэлцээрт бэлтгэх асуудал. Одоогоор батлагдсан ажлын төлөвлөгөөний дагуу хэрэгжилтийг сайтар хангаж ажилласнаар Монгол Улс жагсаалтаас 2020 ондоо багтан гарна гэж тооцож байна. Гэхдээ дараагийн Монгол Улсын Мөнгө угаах, терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх тогтолцооны Харилцан үнэлгээ 2022 онд эхэлж, 2023 онд дуусгавар болно. Шинэ үнэлгээ хийгдэхээс өмнө ФАТФ-ын техникийн 40 зөвлөмж, шууд хэрэгжилтийн 11 үзүүлэлтийг бүрэн хангасан байх даалгавар бидний өмнө тавигдана. Иймд 2023 онд хийгдэх үнэлгээг сайн үр дүнтэй гаргах бэлтгэл ажлыг одооноос хийж эхлэх нь чухал байна. Энэ чиглэлээр хамтарсан ажлын хэсэг одооноос байгуулан үргэлжлүүлэн эрчимтэй ажиллах шаардлагатай.

Дунд хугацааны сорилтуудыг амжилттай даван туулах нь УИХ, Засгийн газар, Монголбанк, арилжааны банкууд, аж ахуйн нэгж, байгууллагууд болон өрхүүдийн түвшинд том зорилтын төлөөх зөвшилцөл, хамтын хүчин чармайлтыг шаардана.

Макро эдийн засгийн бодлогын асуудлаар цаашид анхаарах ёстой цөөн асуудлыг энд дурдъя. Үүнд:

  • 2020-2025 онуудад урагшаа харсан, хямралаас зайлсхийсэн, тогтвортой, хүртээмжтэй өсөлтийг хангахад чиглэсэн дараах бодлого, хөгжлийн стратегийг эн тэргүүнд хэрэгжүүлэх шаардлага тавигдаж байна. Эдийн засгийн  хэт тэлэх бодлогыг дотоод, гадаад өрөөр санхүүжүүлж ирсэн бодлогын алдааг бид давтаж болохгүй. Энэ бодлого нь манай эдийн засгийг ‘Өртэй, эмзэг байдал өндөртэй эдийн засаг’-т хүргээд байна. Цаашдын эдийн засгийн хүндрэлийг бүх түвшинд ‘өрөө нэмж бус, нөөц боломжоо дайчлан’ даван туулах учиртай. Энэ хүрээнд (1) гадаад валютын албан нөөц (ГВАН)-ийг цаашид үргэлжлүүлэн нэмэгдүүлэх, (2) төсвийн бодлогын орон зайг бий болгох үүднээс төсвийн алдагдлыг бууруулж, хөрөнгө оруулалтын зардлын үр ашгийг нэмэгдүүлэх, улсын секторын өрийг бууруулах, (3) санхүүгийн салбарын эрсдэл даах чадварыг нэмэгдүүлэх, санхүүгийн зуучлалыг тогтвортой байх, (4) хөрөнгө оруулалтын орчны тогтвортой байдлыг хангах, гадаад худалдааны хүндрэл, саадыг арилгах, (5) хэрэгжүүлж, үр дүнд хүрч ирсэн бодлогын тогтвортой байдлыг хангах ёстой.
  • Төв банкны хараат бус, бие даасан байдлыг хангах ёстой. Улсын төсөв, концессын гэрээ, төв банкны санхүүжилт, Хөгжлийн банкны санхүүжилт гэсэн ‘олон давхар’ төсвөөр тэлэх бодлогыг хэрэгжүүлдэг алдааг давтаж болохгүй. Төв банкаар дахин төсвийн шинжтэй үйл ажиллагааг санхүүжүүлсэн өмнөх алдааг давтвал үүнээс бий болох сөрөг нөлөөг ‘манай эдийн засаг даахгүй’. Гадаад валютын нөөц шавхагдаж, төгрөг үнэ цэнэгүй болж, Монгол Улс дефолтод орох эрсдэлтэй.
  • Банкуудын эрсдэл даах чадварыг сайжруулах, эрүүл чийрэг болгох ажлыг эрчимтэй үргэлжлүүлэх ёстой.  Банкны салбарт ‘том ачаа’ болж буй чанаргүй активын шийдвэрлэхийн тулд санхүүгийн салбарт хийгдэж буй эрх зүйн шинэчлэлийг үргэлжлүүлж, ‘Чанаргүй зээлийг шийдвэрлэх стратеги’-ийн гол цөм болсон банкны зээл албадан төрүүлэх, зээлийг дахин бүтэцлэх механизмыг нэвтрүүлэх зэрэг зохицуулалтыг холбогдох хуулиудад тусгах. Банкуудын засаглалыг сайжруулах, өмчлөгчдийн төвлөрлийг сааруулах, дотоод хяналтын механизмыг сайжруулах чиглэлд хийх ажил их байна гэж МОНГОЛБАНК-наас мэдээлэв.
Нэг хот-нэг стандарт нийслэлийн анхдугаар зөвлөгөөн эхэллээ
Нэг хот-нэг стандарт нийслэлийн анхдугаар зөвлөгөөн эхэллээ
 
Кореа обой, Ноён Бондгор болон Мөнхийн реп хамтлагийн дуучин Мийгаа нар нэгдэж 20 сая төгрөгний хандив өгөхөөр болжээ
Кореа обой, Ноён Бондгор болон Мөнхийн реп хамтлагийн дуучин Мийгаа нар нэгдэж 20 сая төгрөгний хандив өгөхөөр болжээ
Энэ мэдээ хуучирсан буюу 2019/11/12-нд нийтлэгдсэн мэдээ болно.

Шинэ мэдээ

Кореа обой, Ноён Бондгор болон Мөнхийн реп хамтлагийн дуучин Мийгаа нар нэгдэж 20 сая төгрөгний хандив өгөхөөр болжээ

Кореа обой, Ноён Бондгор болон Мөнхийн реп хамтлагийн дуучин Мийгаа нар нэгдэж 20 сая төгрөгний хандив өгөхөөр болжээ

Мөнхийн репийн Мийгаа: Банкууд хүүгээ бууруул...

Мөнхийн репийн Мийгаа: Банкууд хүүгээ бууруул...

Куба улсын эрх баригчид иргэдийг нь эсэргүүцлийн жагсаалд турхирсанд АНУ-ыг буруутгав

Куба улсын эрх баригчид иргэдийг нь эсэргүүцлийн жагсаалд турхирсанд АНУ-ыг буруутгав

Монголын марафончид олимпын эрх “өвөртлөв”

Монголын марафончид олимпын эрх “өвөртлөв”

“...Монгол Улсын иргэн Т.Чимгээг эрүүдэн шүүж С.Зоригийг хөнөөсөн хэргийг үүрүүлсэн” гэх хэрэг олон улсад үүсэх үү?!

“...Монгол Улсын иргэн Т.Чимгээг эрүүдэн шүүж С.Зоригийг хөнөөсөн хэргийг үүрүүлсэн” гэх хэрэг олон улсад үүсэх үү?!

Зэвсэгт хүчний салбарынханд генерал цол хүртээж, төрийн дээд одон медалиар шагналаа

Зэвсэгт хүчний салбарынханд генерал цол хүртээж, төрийн дээд одон медалиар шагналаа

Д.Мөнх-Эрдэнэ: СӨХ-ны төлбөрөө зургаан сараас дээш төлөхгүй бол Монголбанкны зээлийн мэдээллийн санд бүртгэх зохицуулалтыг хуулийн төсөлд тусгасан

Д.Мөнх-Эрдэнэ: СӨХ-ны төлбөрөө зургаан сараас дээш төлөхгүй бол Монголбанкны зээлийн мэдээллийн санд бүртгэх зохицуулалтыг хуулийн төсөлд тусгасан

НОБГ: 16 иргэний амь нас, 2 тэрбум 96 сая төгрөгийн өмч хөрөнгийг авран хамгааллаа

НОБГ: 16 иргэний амь нас, 2 тэрбум 96 сая төгрөгийн өмч хөрөнгийг авран хамгааллаа

Умард Солонгос Зүүн тэнгис рүү хэд хэдэн баллистик пуужин харважээ

Умард Солонгос Зүүн тэнгис рүү хэд хэдэн баллистик пуужин харважээ

“Монгол цэргийн өдөр” буюу зэвсэгт хүчний 103 жилийн ой өнөөдөр тохиож байна

“Монгол цэргийн өдөр” буюу зэвсэгт хүчний 103 жилийн ой өнөөдөр тохиож байна

Цасанд хаагдсан 54.743 км замыг гаргаж, 5794 тонн өвс, тэжээлийг хүргэлээ

Цасанд хаагдсан 54.743 км замыг гаргаж, 5794 тонн өвс, тэжээлийг хүргэлээ

Путин сонгуульд ялсныхаа дараа хэлсэн үгэндээ Орос-Хятадын түншлэлийн ач холбогдлыг онцлов

Путин сонгуульд ялсныхаа дараа хэлсэн үгэндээ Орос-Хятадын түншлэлийн ач холбогдлыг онцлов

Арай дөнгүүр Ерөнхий сайд зарласан нь ахиухан суудал авна

Арай дөнгүүр Ерөнхий сайд зарласан нь ахиухан суудал авна

Нүүрсний гэх хэргийн эргэн тойронд 1: Авлига өгч, газар эзэмшиж, хууль зөрчсөн хятад хөрөнгө оруулагч нарт хариуцлага тооцох чадал Монгол төрд бий юу

Нүүрсний гэх хэргийн эргэн тойронд 1: Авлига өгч, газар эзэмшиж, хууль зөрчсөн хятад хөрөнгө оруулагч нарт хариуцлага тооцох чадал Монгол төрд бий юу

“Цэргийн сахилга бат, хүмүүжил, бие бялдар, ёс зүйн төлөвшлийг бэхжүүлэх нь төрийн цэргийн байгууллагын үүрэг“

“Цэргийн сахилга бат, хүмүүжил, бие бялдар, ёс зүйн төлөвшлийг бэхжүүлэх нь төрийн цэргийн байгууллагын үүрэг“

ОХУ-аас 8,500 тонн тэжээлийн буудайг хүмүүнлэгийн тусламжаар олгохоор болж, эхний цуваа Алтанбулагт иржээ

ОХУ-аас 8,500 тонн тэжээлийн буудайг хүмүүнлэгийн тусламжаар олгохоор болж, эхний цуваа Алтанбулагт иржээ

Францын хуурай замын цэрэг Украинд байлдааны ажиллагаа явуулах боломжийг Эммануэл Макрон үгүйсгэсэнгүй

Францын хуурай замын цэрэг Украинд байлдааны ажиллагаа явуулах боломжийг Эммануэл Макрон үгүйсгэсэнгүй

НӨАТ-ын сугалааны тохирол Лхагва гарагт зохион байгуулагдана

НӨАТ-ын сугалааны тохирол Лхагва гарагт зохион байгуулагдана

ОХУ-ын ерөнхийлөгчийн сонгуульд Путин 88 хувийн саналаар ялсан нь урьдчилсан дүнгээс тодорхой болов

ОХУ-ын ерөнхийлөгчийн сонгуульд Путин 88 хувийн саналаар ялсан нь урьдчилсан дүнгээс тодорхой болов

АН-ын хагарал АН-ын асуудал биш гэв үү?!

АН-ын хагарал АН-ын асуудал биш гэв үү?!

МАН-аас УИХ-д нэр дэвшүүлэх болзлыг Л.Оюун-Эрдэнэ улам чангалах уу?

МАН-аас УИХ-д нэр дэвшүүлэх болзлыг Л.Оюун-Эрдэнэ улам чангалах уу?

Газрын тосны үйлдвэрүүд Украины дроны цохилтод өртсөний улмаас ОХУ-д бензин шатахууны үнэ өсжээ

Газрын тосны үйлдвэрүүд Украины дроны цохилтод өртсөний улмаас ОХУ-д бензин шатахууны үнэ өсжээ

Орост сөрөг хүчний арми төрийнхөө эсрэг байлдаж байна

Орост сөрөг хүчний арми төрийнхөө эсрэг байлдаж байна

УИХ-ын 2024 оны хаврын чуулган хуулийн дагуу ажлын 75 өдөр хуралдах боломжтой юу

УИХ-ын 2024 оны хаврын чуулган хуулийн дагуу ажлын 75 өдөр хуралдах боломжтой юу

Японы бэйсболын супер одын гэргий анх удаа олны нүдэнд ил гарав

Японы бэйсболын супер одын гэргий анх удаа олны нүдэнд ил гарав

Улсын нэгдсэн төсвийн нийт орлого 5.4 их наяд төгрөгт хүрчээ

Улсын нэгдсэн төсвийн нийт орлого 5.4 их наяд төгрөгт хүрчээ

Умард Солонгосын Ким Жон Ун шинэ байлдааны танкаа өөрөө жолоодож шалгажээ

Умард Солонгосын Ким Жон Ун шинэ байлдааны танкаа өөрөө жолоодож шалгажээ

Путин цөмийн зэвсгээр сүрдүүлээгүй, Америкийн хэвлэлүүд “үгийг нь гуйвуулсан“ гэж Кремль тайлбарлалаа

Путин цөмийн зэвсгээр сүрдүүлээгүй, Америкийн хэвлэлүүд “үгийг нь гуйвуулсан“ гэж Кремль тайлбарлалаа

SpaceX компанийн зохион бүтээсэн аварга пуужин гурав дахь туршилтаараа хамгийн урт зам туулав

SpaceX компанийн зохион бүтээсэн аварга пуужин гурав дахь туршилтаараа хамгийн урт зам туулав

Кейс: Сууц өмчлөгч СӨХ-ны төлбөрийг төлөх үүрэгтэй

Кейс: Сууц өмчлөгч СӨХ-ны төлбөрийг төлөх үүрэгтэй

 
 
 



​​​​​​​

Эхлэл · Бидний тухай · Редакцийн бодлого · Холбоо барих
​​​​​​​© 2011 - 2023 Бүх эрх хуулиар хамгаалагдсан Шуурхай.мн

​​​​​​​