Нэвтрүүлэгч Д.Цовоо
Тэртээх 1967 оны 9 –р сарын 27. Монгол улсад үндэсний телевиз үүсэн байгуулагдсан түүхэн өдөр. Аливаа юманд их бага, ил далдын учир холбогдол, утга шүтэлцээ оршиж байдаг гэдэг. МҮОНТ- ийн нэвтрүүлэгч Д.Цовоогийн орчлонд мэндэлсэн гэрэлт өдөр 9 - р сарын 27 буюу түүний өсч бойжин хүүхэд насаа өнгөрүүлсэн гэрийнх нь буйран дээр одоогийн МҮОНРТ – ийн төв хаалга байршиж таарчээ. Ийнхүү төр түмний нүд чих болсон энэ том байгууллагын үүдэн өргөө нэгэн цагт Д.Цовоо охины орон гэр байж, алс ирээдүйн ажил амьдралынх нь их хувь заяа энэ л байшинтай холбогдон үндэсний телевизийн нэвтрүүлэгч болж, мөн жил бүрийн 9 –р сарын 27 - ны тэрхүү түүхэн өдөр төрсөн өдөртэй нь давхцан таарч, баяр дээр баяр нэмдэг зэргийг бодохуй тун ч бэлэг дэмбэрэл, ерөөл учрал оршиж гэлтэй. Ер нь бурханы судар номонд: хүмүүний эргэх гурван цагийн амьдралын зам мөр заяа төөрөг ямархан явах нь ердөө л тухайн бие хүний сэтгэлийн мөн чанараас хамааралтай гэсэн байдаг. Бидний дээд үеэс уламжлагдан ирсэн ухаант ардын маань сургаалд “Санаа сайн бол заяа сайн” гэсэн онч мэргэн үг ч бий шүү дээ...Үүн лугаа Д.Цовоо үнэхээр сайн санаат, цагаан сэтгэлт нэгэн. Тэр, ядарч зүдэрч буй хүнд өрөвдөх сэтгэл өглөгийн гартай, харин сайн яваа хэнд ч хар хорын сэтгэлгүй, харлуулсан үг яриагүй, ёстой л юм үзэж нүд тайлсан гэгээн бүсгүй. Бодохуй дор, ямар ч хүний үйл ажил, үзэл бодол, үг яриа, үнэн мөн чанар, ерөөсөө юм бүхэн нь эцэг эхээс нь улбаалж өртөөлсөн гэрийн суурь хүмүүжилтэй нь салшгүй холбоотой ажгуу. Д.Цовоогийн аав хурандаа Даваахүү Архангай аймгийн Цэнхэр сумын уугуул, ээж Саарал нь Сүхбаатар аймгийн Халзан сумын уугуул, хошууч цолтой цэргийн хүн. Тэд хэдэн хүүхдээ хүний зэрэгтэй өсгөж хүмүүжүүлэн өндөр боловсролд хүргэсэн сайхан аав ээж, азай буурлууд. Д.Цовоо УБДС – ийг жүжигчнээр, МУИС – ийг эдийн засгийн менежментээр, СУИС – ийг уртын дуучнаар төгсөж, МУБИС –д магистар хамгаалж, АНУ – ын Лас-Вегас хотод Ёслолын үйл ажиллагаа зохион байгуулах сургууль дүүргэсэн билээ. Д.Цовоог анх жүжигчний ангид сурч байхад ТВ – ийн нэвтрүүлэгч Ж. Батбаяр тайзны ярианы хичээл ордог байж. Гэтэл нэгэн хичээлийн дундуур: Цовоо! чи нэвтрүүлэгч болчихоор дуу хоолойтой юм. Шалгуулж болно шүү! гэжээ. Нэвтрүүлэгч болно гэдэг санаснаар хийчих амар зүйл огтхон ч биш.. Олон жил уйгагүй сайн ажилласаны эцэст сая мэргэжлийн түвшинд хүрдэг. Цаг хугацаа авъяас чадвар, хөдөлмөр зүтгэл шаардсан аргагүй л нарийн чанд ажил. Цовоо хэдийгээр залуу шинэ хүний хэмжээнд шалгаруулалтанд тэнцсэн боловч ажлын орон тоогүйн улмаас туслах найруулагчаар орж агуу туршлагатай нэвтрүүлэгч , найруулагч нартай хамт ажиллаж, үг өгүүлбэрийн гол утга санааг зөв тод илэрхийлж унших ур ухаанд шамдан суралцав. Тухайн үед “Алтан үеийн ахмадууд бүгд л ажиллаж байсан болохоор Цовоо өндөр шалгуураар орж тэднээс их ч зүйлийг сурч мэдсэн хувьтай уран бүтээлч. Цаашилбал, “Улаанбаатар” Телевиз үүсэн байгуулагдахад Д.Цовоо анхны нэвтрүүлэгч нь болж, мөнхийн хүсэлдээ хүрч жил гаруй ажилласны дараа 2000 оноос өнөөдрийг хүртэл МҮОНТ – ийн “Нэвтрүүлэгч”-ээр ажилласаар.. Нийслэлээрээ болон улсаараа нэршигдсэн энэ л хоёр том телевизэд 33 жил тасралтгүй ажиллаж яваа ийм түүх ховор. Тэр, Телевизийн нэвтрүүлэгч байхаар төрсөн мэт өнгө зүс үзэсгэлэн гоо бүсгүй. Хэзээ ч гоё сайхан хувцаслаж, хэнтэй ч эелдэг зөөлөн найзархуу харьцана. Үргэлж дэлгэцнээ гарч олны танил болсон хүн ямагт төгс төгөлдөр байх нь зүй ёсон бөгөөд үзэгч түмнээ хүндлэх өндөр хариуцлага хүлээж буйн илрэл буй за.
Хүн хөдөлмөр ч байх сайхан. Ийм хүний нэг бол Д.Цовоо мөнөөс мөн. Тэрээр МҮОНРТ-ийн доторх албан ёсны ёслолын үйл ажиллагаа зохион байгуулахдаа нэн гаргууд төдийгүй зураг зурна, шүлэг яруу найраг бичнэ, аялгуу зохиож дуу дуулна, хөгжим тоглоно, жүжиглэнэ, бүжиглэнэ, үнэндээ нугарахаас л бусдыг чадна. Нэг хүнд яаж ийм их авъяас хуралдана вэ? гэж гайхмаар ..
Монгол Австрийн найрамдлын нийгэмлэгээс санаачилсан “Вини Вальс” бүжгийн цэнгүүнийг 20 – иод жил тасралтгүй зохион байгуулж бас хөтлөн явуулж олон зуун хүнийг хамруулсан буюу Узбекийн домогт “Ялла” хамтлагийг ч урин тоглуулж, олныг баясгаж байлаа. Мөн “Ганцхан үг” шүлгийн номоо эмхэтгэж зургийг нь өөрөө зурж хэвлүүлэн, дуулсан дуунуудаараа CD, DVD гаргаж, монгол хатдын бодит түүхээр бүтээгдсэн олон цагийн сонсдог ном хийж, ямархан “Нэвтрүүлэгч” болсныхоо хүчийг үзүүлж өөрийн дуу хоолойгоо мөнхлөв. Дашрамд өгүүлэхэд Монголын Радио энэхүү бүтээлийг бүрэн эхээр нь нэвтрүүлж, “Алтан сан хөмрөг”-төө хадгалсан бөлгөө. Хүн аав ээжийгээ амьдад нь л баярлуулах ёстой хэмээн номлох дуртай Цовоо: аавдаа зориулж “Миний аав”, ээждээ зориулан ”Эгшиглэнт нутаг” “Ээждээ”, харин охин Номиндоо зориулж “Охиндоо” гэх зэрэг дууны үг зохиож, хөгжмийн зохиолч Цэн.Эрдэнэбат, н.Ишхүү, УГЗ Л.Балхжав нараар аялгуу оруулж өөрөө дуулснаар олны хүртээл болгов.
Д.Цовоог сайхан дуулдгийг хүн бүхэн мэднэ. Ямартай л хоёр том уран бүтээлч дууг нь сонсоод утас цохиж байхав. Хөдөлмөрийн баатар, Ардын жүжигчин, Төрийн Шагналт хөгжмийн зохиолч Д.Лувсаншарав, Ардын уран зохиолч, Соёлын Гавъяат Зүтгэлсэн нэрт яруу найрагч П.Бадарч нар: Цовоо! утасны чинь дугаарыг нэвтрүүлэгч Ж.Батбаяраас авлаа. Дөнгөж саяхан бидний зохиолын дууны концерт радиогоор явав. Чиний дуулахыг сонсоод сайхан дуулсаны чинь төлөө өвгөн хоёр ах нь хундага тулгаж сууна. Баяр хүргэе! гэжээ. Урлагийн олон төрлөөр сурч мэргэжсэн хүний хувьд Цовоо: Урлаг бол энгүй их далай. Хязгааргүй энэ далайд хэр урт удаан аялах нь хувь хүнээс өөрөөс нь шалтгаалах учиртай. Мэдээж, урлагт маш хатуу шударга зарчим үйлчилдэг болохоор, хүнд төрмөл авъяас байвч хөдөлмөр зүтгэл гаргахгүйгээр хэзээ ч амжилтанд хүрэхгүй. Би хийж бүтээж, чадаж байгаа бүхнээс нас харгалзахгүй суралцах дуртай. Олон сайхан уран бүтээлчдийг хүндэлж явдаг. Ж.Батбаяр багшийнхаа “Нэвтрүүлэгч” болгох саналыг хүлээж аваагүй бол өдийд энэ сайхан ажилд хөл тавиа ч билүү, үгүй ч билүү? Ард түмэндээ хүндлэгдэн хайрлагдаж явсан энэ эрхэм хүний нэрийг унагахгүй юмсан! гэж дандаа боддог. Хэрэв би энэ сайхан ажлыг эрхлээгүй бол загвар зохион бүтээгч л болох байсан байх... Юм оёх, ялангуяа янз бүрээр загвар зохиож оёх тун дуртай! гэв. Тиймээ! Цовоо үнэхээр сайн оёдолчин. Гайхмаар, бахархмаар.. Бас мэргэжлийн тогооч адил хоолыг ч тун амттай сайн хийдэг. Хэдэн жилийн өмнө Телевизийн нэвтрүүлэгчид Радиогийн хуваарьт орж давхар ажиллах үед, бид хамтдаа цайлдаг байв. Тэр бүхэнд Цовоо гэрийнхээ гарын хоолоор биднийг олонтоо дайлсан тогооч. Ер нь л түүнийг багагүй мэдэх хүний нэг бол магадгүй би байж болох... Цовоо маань анх нэвтрүүлэгч болуутаа л надад хадаг барьж, багш шавийн барилдлага тогтоосон юм. Хэдийгээр миний бие 20 жил ажиллачихсан хэрэндээ л хуучин нэвтрүүлэгч байсан ч тэр үед гавъяат цолтой ахмад нэвтрүүлэгчид хамт ажиллаж байсан болохоор энэ тухай хэнд ч сонирхуулж ярилгүй нууж билээ. Одоо бодоход харьцангуй нас минь залуу, дээрээс нь хадаг авч багш болж буй анхны тохиолдол байсан зэргээс болоод ичингүйрсэн санагдана. Гэвч тэр үеэс өдгөөг хүртэл Д.Цовоо миний анхаарлын төвд байнга байсныг нуух юун.. Нөгөөтэйгүүр: Би багш нь шүү! гэсэн нууцхан сэтгэл надад тээгдэж, мэргэжлийн талаас зааж зөвлөдөг ч, ахуйн тал дээр би төдийгүй олон зуун бүсгүйчүүд түүнээс сурах зүйл чамгүй их бий!
Цовоо минь! чи бүсгүй заяанд төрөв үү? гэлтэй бурхан түүнд эмэгтэй хүнд байх бүхий л сайн сайхан зүйлийг харамгүй хайрласан мэт. Бурханы хишиг хүн бүрт адилгүй гэдэг л энэ. 100 гаруй дууны урын сантай, арав гаруй уран сайхны киноны дүртэй, уран бүтээлийн тоо томшгүй дүрс бичлэг цомогтой бас шүлэг, яруу найргийн ном товхимолтой Д.Цовоог үндэсний телевизийн урлагт он удаан жил хөдөлмөрлөсөн бүтээлч гавъяа зүтгэлийг нь үнэлж Монголын төр “Алтангадас” болон “Хөдөлмөрийн Гавъяаны Улаан Тугийн Одон” – гоор энгэрийг нь мялаасан юм. Он жилийн тэртээд өөрөө шавилж сурч явсан Д.Цовоо өнөөдөр өөрийн гарын шавьтай болсон нь залуу нэвтрүүлэгч Н.Ундрал бөгөөд өдгөө шавьтайгаа хамт ажиллаж үндэсний телевизийн нүүр царай болон дэлгэцийг чимж явна. Монголын үлгэр дууриал болсон бахархалт бүсгүйчүүдийн нэг МҮОНРТ – ийн нэвтрүүлэгч Д. Цовоогийн тухай цухасхан өгүүлэхэд ийм бөлгөө.
МУ-ын Соёлын Гавъяат Зүтгэлтэн, МҮОНР -ын Нэвтрүүлэгч Г.Отгон
