fbpx Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийн “сүнс” нь босго, жагсаалт хоёр
 
Энэ мэдээ хуучирсан буюу 2023/06/08-нд нийтлэгдсэн мэдээ болно.
Ангилал
Нийгэм Дэд онцлох
Огноо
Унших
8 минут 28 секунд

Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийн “сүнс” нь босго, жагсаалт хоёр

Үндсэн хуулийн Хорин нэгдүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “...УИХ нэг танхимтай, далан зургаан гишүүнтэй байна” гэж заасныг УИХ-аас 2023 оны тавдугаар сарын 31-нд “УИХ нэг танхимтай, нэг зуун хорин зургаан гишүүнтэй байна. УИХ-ын сонгуулийг сонгуулийн холимог тогтолцоогоор явуулна. УИХ-ын 78 гишүүнийг олныг төлөөлөх, 48 гишүүнийг хувь тэнцүүлэн төлөөлөх аргаар сонгоно” хэмээн өөрчиллөө. Ингэснээр 2024 оны сонгууль холимог тогтолцоогоор явахаар болж байгаа юм.

Ер нь бол “...Монголд дан ганц мажоритар буюу олныг төлөөлөх тогтолцоо зохихгүй” гэдгийг олон жилийн өмнөөс хэлж ярьцгаасан улстөрчид олон бий. Нам намд л байсан. Гэхдээ хүч, зориг хоёр нь хүрэлгүй өнөөг хүрсэн юм.

Жишээ нь, 1990-ээд оны дундуур С.Зориг тогтолцооны талаар маш тодорхой хэлж л байсан байна. Тэрээр “...Манай улс парламентын тогтолцоотой улс учраас Ерөнхийлөгч хэн байх нь нэг их хамаагүй. Хамгийн гол нь УИХ яаж бүрдэхээс хамаарна. Эрх мэдлийн ихэнх нь манай Үндсэн хуулиар парламентад байгаа. Тийм учраас Ерөнхийлөгчөөсөө илүү чухал асуудал бол УИХ-ын Сонгуулийн хууль. Өчигдөр Хувьсгалт намын нарийн бичгийн дарга Сонгуулийн хуулийн талаар ярьсан байна л даа. Их сонин тогтолцоо сонгож байгаа юм. 52-ыг нь можаритараар, үлдсэн 24-ийг нь зургаан том тойрог болгоод дөрөв дөрвөн суудал гэсэн. Энэ нь мөн чанартаа яг ижил маягийн системийг л өөр нэрээр хийж байгаа хэрэг. Үүнийг 1940-өөд оны сүүлчээр Хятадад хэрэглэж байсан юм байна. Дараа нь Тайваньд Чан Кай Ши-гийн үед хэрэглэсэн. Одоо ч Тайваньд тэр депутатууд нь сууж байгаа шүү дээ. Тайванийн шинэ намууд бүх насаараа парламентад суучихсан тэр нөхдүүдийг “Хэдэн хөгшин хулгайч нар” гэж нэрлэдэг юм байна. Сүүлд нь Япон, Өмнөд Солонгост үүнийг хэрэглэж байсан. Тэр нь дампуураад пропорциональ систем рүү шилжсэн. Яагаад гэвэл энэ систем авлига бий болгодог. Тэр нь Япон дээр харагдлаа. Баахан авлигын хэрэг гарсан. Сая Солонгос дээр харагдлаа. Тайваньд харагдаж байна. Эцэст нь бүгдээрээ тэр сонгуулийн системээ өөрчлөөд пропорциональ руу шилжсэн. Гэтэл манайд яг тэр систем нь байна. Яг энэ системээр явбал зүгээр нэг тухайн нутгийн нөхрийг л гаргаж ирнэ. Дээрээс нь намуудын дотор өрсөлдөөн гарч, бүлэглэлүүд нь хоорондоо өрсөлдөж эхэлнэ. Энэ талаараа их уршигтай систем байгаа юм. Аюултай. Сүүлд нь засахад хэцүү болоод ирэхээр эд нарыгаа дагах юм байлгүй. Үгүй бол заавал зовлон туулж байж гэдэг шиг Хятад, Тайвань, Япон, Солонгосын системийг давж байж цаашаа явах ёстой гэдэг ойлголт байдаг юм уу” гэж байжээ. Ингэж ярьж байснаас нь хойш 20 хол илүү жил өнгөрсөн байна. С.Зоригийн хэлж байснаар мажоритар тогтолцооны “зовлон”-г туулаад иржээ. Тэр зовлонгийн илрэл нь өнөөдрийн Монголын байж байгаа царай л даа.

Ямартай ч Үндсэн хуульд томоохон өөрчлөлт оруулаад авлаа. Янз бүрээр л үзэж байна. Тогтолцооноос илүү тоог нь тойроод ярьж байна.

Нэгэнт Үндсэн хуулийг өөрчилсөн болохоор үүнд нийцүүлэх хуваарийн дагуу УИХ-ын тухай, УИХ-ын чуулганы хуралдааны Дэгийн тухай, УИХ-ын Сонгуулийн тухай, Улс төрийн намын тухай болон холбогдох бусад хуульд нэмэлт, өөрчлөлт орно. Байнгын хороодоор хэлэлцээд эхэллээ.

Энэ өөрчлөлтийн үнэ цэнийг баталгаажуулах, үр дүн хүлээх “үүд” нь ердөө хоёрхон асуудал дээр голлохоор байна.

Нэгдүгээрт, “...Намууд УИХ-д суудалтай болохын тулд хэдэн хувийн босго давах вэ” гэдэгтэй холбогдоно. Үндсэн хууль батлагдсан өдрөөс хойш жижиг намуудын эрэлт нэмэгдэж байгаа нь анзаарагдаж байна. Олон жил улс төрөөс хол явсан улстөрчид ийм намуудын хаяа түшээд эхэлжээ. Удахгүй том намуудын жагсаалт, тойрог хоёроос мултрах нь тодорхой болсон нөхдүүд ч жижиг намуудыг бараадах сураг нэлээд гарч байна. Гэхдээ нөгөөх намууд нь хуулиар тогтоосон босгыг давж УИХ-д орж ирж чадах уу. Тийм хэмжээний дэмжлэгийг олон нийтээс авах уу. Иймэрхүү асуудлууд жижиг намуудын хоолой дээр тээглэсэн яс болоод байгаа юм. Одоо яригдаж байгаа “...Гурван хувь” бол боломжийн босго болно. Босго үүнээс “намхан” болсон ч жижиг намуудын хүсэл, эрх баригчдын анх тавьсан “..Бүх төлөөллийг оруулах боломжийг нээх” зорилгод нийцнэ. Гэвч Үндсэн хуулийн энэ өөрчлөлтийн гол “түнш” АН-ын хувьд “...Босгыг улам намхан болгох”-ыг зөвшөөрөхгүй. Учир нь АН-д ашиггүй. Хэрвээ “...Босгыг хоёр хувиар тогтоолоо” л гэвэл АН-ын томоохон фракцууд халааснаасаа нэг нэг нам гаргаж ирээд л алга болно. Гол нь тэр жижиг намууд нь УИХ-д орж чадахгүй ч АН-ын саналыг зулгаана. Яг үнэндээ босго өндөр байх нь АН-д хэрэгтэй. Тиймээс хэрэлдээд ч гэсэн хүчтэй харагдах нь хэрэгтэй байгаа юм, энэ намд. Бас олон жил гудамжинд яваа жижиг намууд “...Одоо л боломж ирлээ” гээд хөөртэй байна. Босго өндөрсвөл тэдний боломж хаагдана. Сонгуульд орж мөнгө үрж байхаар урьдынх шигээ том намуудад нууцаар хүчин зүтгэсэн нь дээр. Эсвэл Төв талбайд гарч, сөрөг хүчний үүрэг гүйцэтгэх нь илүү том улс төр болно. Иймэрхүү байгаа учраас “...Босгыг хэдээр тогтоох вэ” гэдэг улс төрийн бүх намуудад хамаатай юм.

Хоёрдугаарт, пропорциональ буюу хувь тэнцүүлэн төлөөлөх замаар сонгогдох гишүүд жагсаалтаас тодорно. Тэгэхээр “...Намуудын жагсаалтад хэн хэн багтах вэ” гэдэг маш чухал болно. Юутай ч “хүнд гарууд” урьдных шиг намын жагсаалтын ард нуугдах боломжгүй. Олон нийт жагсаалт нээлттэй байхыг хүсэж байна. АН “...Жагсаалтыг нээлттэй байлгая” гэсэн санал өгсөн харагдсан. Хэрвээ жагсаалтад хэн байгааг нуух, эсвэл түүндээ баахан “луу данс”-тай нөхдийг чихчихвэл босго ямар ч байсан бүдэрч мэднэ. Тиймээс намууд жагсаалтаа хэн хэнээр, хэрхэн бүрдүүлэхээс хувь тэнцүүлэн төлөөлөх хэдэн гишүүнтэй болох нь шалтгаална.

Ер нь бол Үндсэн хуулийн өөрчлөлт одоогоор “...Алаагүй баавгайн арьс” л гэсэн үг. Үр дүн нь ирэх сонгуулийн дараа, түүнээс ч хойш гарна. Гэхдээ дээр хэлсэн хоёр асуудал энэ өөрчлөлт хаашаа эргэхийг өнөөдөртөө тодорхойлох “луужин” болно. Үүнийг хуулиудад сайн хийж өгвөл энэ өөрчлөлт цаашдаа зөв рүү эргэнэ. Өөрөөр хэлбэл, Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийн “сүнс” нь босго, жагсаалт хоёр юм.

Б.ДАМДИН-ОЧИР

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

Н.Удаанжаргалыг удааж байгаад нүүрсний хэргийг “унтраах” уу?!
Н.Удаанжаргалыг удааж байгаад нүүрсний хэргийг “унтраах” уу?!
 
E-Mongolia Олон улсын вэб хуудасны хүртээмжтэй байдлын WCAG стандартыг хангаж Дохион хэлмэрчтэй боллоо
E-Mongolia Олон улсын вэб хуудасны хүртээмжтэй байдлын WCAG стандартыг хангаж Дохион хэлмэрчтэй боллоо
Энэ мэдээ хуучирсан буюу 2023/06/08-нд нийтлэгдсэн мэдээ болно.

Шинэ мэдээ

E-Mongolia Олон улсын вэб хуудасны хүртээмжтэй байдлын WCAG стандартыг хангаж Дохион хэлмэрчтэй боллоо

E-Mongolia Олон улсын вэб хуудасны хүртээмжтэй байдлын WCAG стандартыг хангаж Дохион хэлмэрчтэй боллоо

Төрийн үйлчилгээний хүртээмж, хялбар байдлыг нэмэгдүүлэх чиглэлээр Зам, тээврийн яам түүний харьяа байгууллагуудтай уулзалт зохион байгууллаа

Төрийн үйлчилгээний хүртээмж, хялбар байдлыг нэмэгдүүлэх чиглэлээр Зам, тээврийн яам түүний харьяа байгууллагуудтай уулзалт зохион байгууллаа

Төрийн үйлчилгээний хүртээмж, хялбар байдлыг нэмэгдүүлэх гэмт хэрэг зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх чиглэлээр Цагдаагийн ерөнхий газартай уулзалт зохион байгууллаа

Төрийн үйлчилгээний хүртээмж, хялбар байдлыг нэмэгдүүлэх гэмт хэрэг зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх чиглэлээр Цагдаагийн ерөнхий газартай уулзалт зохион байгууллаа

О.Алтангэрэл: Түлшний барьцалдуулагчтай холбоотой асуудал гарвал хариуцлага тооцно

О.Алтангэрэл: Түлшний барьцалдуулагчтай холбоотой асуудал гарвал хариуцлага тооцно

Г.Пүрэвдэлгэр: Олон нийтийн сүлжээнд гарсан дээрх мэдээллийг үнэн бодит эсэхийг эхний ээлжинд яаралтай шалгаж тогтооно

Г.Пүрэвдэлгэр: Олон нийтийн сүлжээнд гарсан дээрх мэдээллийг үнэн бодит эсэхийг эхний ээлжинд яаралтай шалгаж тогтооно

Арлын агуу хоёр хүчирхэг үндэстэн

Арлын агуу хоёр хүчирхэг үндэстэн

“Л.Оюун-Эрдэнэ шазруун байна аа...”

“Л.Оюун-Эрдэнэ шазруун байна аа...”

“SocialPay Loves Movie” урамшууллыг зарлалаа

“SocialPay Loves Movie” урамшууллыг зарлалаа

Б.Билгүүн “Бүх Одод”-ын тоглолтоос өөрийн хүсэлтээр татгалзлаа

Б.Билгүүн “Бүх Одод”-ын тоглолтоос өөрийн хүсэлтээр татгалзлаа

Ж.Золжаргал: “Хүүхдээ угаартаж нас барсныг мэдээлэх юм бол хэрэг нээнэ шүү” гэж ээжийг нь дарамталсан явдал үнэхээр аймшигтай DNN.mn

Ж.Золжаргал: “Хүүхдээ угаартаж нас барсныг мэдээлэх юм бол хэрэг нээнэ шүү” гэж ээжийг нь дарамталсан явдал үнэхээр аймшигтай DNN.mn

Таны, бидний хувийн мэдээлэл хаана явна вэ...?

Таны, бидний хувийн мэдээлэл хаана явна вэ...?

Цалинтай ээж: Монголд 50 мянга, Солонгос 2.6 сая төгрөг авч байна

Цалинтай ээж: Монголд 50 мянга, Солонгос 2.6 сая төгрөг авч байна

Түрээс, орлогын зохистой харьцаа алдагджээ

Түрээс, орлогын зохистой харьцаа алдагджээ

Д.Трампын тарифын бодлогыг хүчтэй шүүмжилсэн хэвээр байна

Д.Трампын тарифын бодлогыг хүчтэй шүүмжилсэн хэвээр байна

“Үхэл үгүй мөнхөөрөө, үргэлж 25 настайгаа байх” мөрөөдөл биелэх боломжтой

“Үхэл үгүй мөнхөөрөө, үргэлж 25 настайгаа байх” мөрөөдөл биелэх боломжтой

БНСУ-ын “Nice information service” болон “Korea university”-ийн төлөөлөгчид E-Mongolia системтэй танилцаж, туршлага судаллаа

БНСУ-ын “Nice information service” болон “Korea university”-ийн төлөөлөгчид E-Mongolia системтэй танилцаж, туршлага судаллаа

Шведэд сургуулийн байранд гал нээсний улмаас 10 хүн амиа алджээ

Шведэд сургуулийн байранд гал нээсний улмаас 10 хүн амиа алджээ

Х.Нямбаатар: Трамвай нь метроны төслөөс эдийн засгийн хувьд 10 дахин бага өртөгтэй, нэг удаад 150-300 хүн тээвэрлэх боломжтой

Х.Нямбаатар: Трамвай нь метроны төслөөс эдийн засгийн хувьд 10 дахин бага өртөгтэй, нэг удаад 150-300 хүн тээвэрлэх боломжтой

“Утаа дуусахаас өмнө сонсголоо хийж амжлаа“

“Утаа дуусахаас өмнө сонсголоо хийж амжлаа“

“Оношлогдож буй хүмүүсийн дийлэнх нь ходоодны хавдартай байна“

“Оношлогдож буй хүмүүсийн дийлэнх нь ходоодны хавдартай байна“

Дээд шүүхийн шийдвэрийг УИХ үл тоож, Даваагийн Цогтбаатарт “дабл стандарт” үйлчилж байна

Дээд шүүхийн шийдвэрийг УИХ үл тоож, Даваагийн Цогтбаатарт “дабл стандарт” үйлчилж байна

Золиосны хүүхэд ба буруу гараар орсон өв соёл

Золиосны хүүхэд ба буруу гараар орсон өв соёл

Н.Ганбямба: Ухаахудаг яахаараа Тавантолгойгоос гадна яригдаад байдаг юм бэ?

Н.Ганбямба: Ухаахудаг яахаараа Тавантолгойгоос гадна яригдаад байдаг юм бэ?

ГОЛОМТ БАНК ХК-ИЙН ТӨЛӨӨЛӨН УДИРДАХ ЗӨВЛӨЛИЙН ХАРААТ БУС ГИШҮҮНИЙГ СОНГОН ШАЛГАРУУЛАХ ЗАР

ГОЛОМТ БАНК ХК-ИЙН ТӨЛӨӨЛӨН УДИРДАХ ЗӨВЛӨЛИЙН ХАРААТ БУС ГИШҮҮНИЙГ СОНГОН ШАЛГАРУУЛАХ ЗАР

1 сарын хугацаанд иргэд E-Mongolia системээр дамжуулан 3,063,567 төрийн үйлчилгээг амжилттай авсан байна.

1 сарын хугацаанд иргэд E-Mongolia системээр дамжуулан 3,063,567 төрийн үйлчилгээг амжилттай авсан байна.

ХЭРЭЭ БОЛГОНЫ УЛАЙ БОЛСОН УЛААНБААТАР БУЮУ ЛУЙВРЫН ХОТ-I

ХЭРЭЭ БОЛГОНЫ УЛАЙ БОЛСОН УЛААНБААТАР БУЮУ ЛУЙВРЫН ХОТ-I

ХӨСҮТ: Шинжилгээний хариу гараагүй байна

ХӨСҮТ: Шинжилгээний хариу гараагүй байна

Сү.Батболд: “Энержи Ресурс” компани өөрийнхөө оруулсан зардлын хүрээнд Ухаа худгийн ордыг авсан

Сү.Батболд: “Энержи Ресурс” компани өөрийнхөө оруулсан зардлын хүрээнд Ухаа худгийн ордыг авсан

Ардчилсан нам Лу.Гантөмөрийг даргаараа сонгосон нь оносон бололтой

Ардчилсан нам Лу.Гантөмөрийг даргаараа сонгосон нь оносон бололтой

Л.Оюун-Эрдэнэ “Та нар оройтсон” гэсэн чинь Эм Си Эс “Бид оройтоогүй ээ” гээд үзэлцээд байгаа юм уу?!

Л.Оюун-Эрдэнэ “Та нар оройтсон” гэсэн чинь Эм Си Эс “Бид оройтоогүй ээ” гээд үзэлцээд байгаа юм уу?!

 
 
 



​​​​​​​

Эхлэл · Бидний тухай · Редакцийн бодлого · Холбоо барих
​​​​​​​© 2011 - 2023 Бүх эрх хуулиар хамгаалагдсан Шуурхай.мн

​​​​​​​