Хэдийгээр энэ аравдугаар сард Ши Жиньпин БНХАУ-ын Коммунист намын дээд албан тушаалыг хашсаны 10 жилийн ой тохиож байгаа ч дэлхийн хамтын нийгэмлэг түүний талаар бага мэдээлэлтэй хэвээр байна.
Ням гарагт болсон Хятадын Коммунист Намын Төв Хорооны 20 дахь удаагийн хурлаар Ши Жиньпинийг Төв Хорооны Ерөнхий нарийн бичгийн даргаар дахин гурав дахь удаагаа сонголоо. БНХАУ-ын Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийг 2018 онд баталснаар гурав дахь бүрэн эрхийн хугацаандаа бэлтгэх үйл явц нэлээд эрт эхэлсэн. Энэ нь Ши Жиньпинд 2023 онд хоёр дахь таван жилийн бүрэн эрхийн дараа БНХАУ-ын даргын суудлыг авах боломжийг зөвшөөрнө. Үүний зэрэгцээ Хятадын Коммунист намын дүрэмд ХКН-ын төв хорооны ерөнхий нарийн бичгийн даргын албан тушаалд ийм хязгаарлалт байхгүй байсан тул Ши Жиньпин дахин сонгогдох нь ойлгомжтой байсан юм.
Энэ оны аравдугаар сард Ши Жиньпин Хятадын Коммунист намын дээд албан тушаалыг хашсаны 10 жилийн ой тохиож байгаа ч тэрээр дэлхийн хамтын нийгэмлэгийн хувьд хаалттай ном хэвээр байна. Түүний намтрын ямар дүр төрх түүнийг улстөрч болоход нөлөөлсөн талаар ТАСС-ын материалд ингэж бичжээ.
Ард түмний "ханхүү"
Ши Жиньпинийг засгийн эрхэнд гарахаас нь өмнө Мао Зэдуны үеийн намын дээд удирдагчдын өв залгамжлагчид болох “улаан ханхүү” гэж үздэг. Ши Жиньпин бол жинхэнэ "улаан ханхүү" тэр бол "агуу" Жоу Энлайн холбоотон Си Жун Сун (1913-2002) -ын хүү юм. Тэр бага насныхаа ихэнх хугацааг Бээжингийн төв хэсэгт орших Хориотой хотын ордны цогцолборын баруун талд орших улсын дээд удирдагчдын төрийн элит өргөө болох Жуннаньхайд өнгөрөөжээ. Гэвч 1962 онд аав нь гутамшигт нэрвэгдэж, Соёлын хувьсгал (1966-1976) эхэлснээр гэр бүл ирээдүйн төрийн тэргүүний өөрийнх нь хэлснээр "гашууныг амсах" шаардлагатай болжээ.
1969 онд Ши Жиньпинийг дөнгөж 16 настай байхад нь бусад залуучуудын хамт Янь Ань хөдөөд дахин боловсрол олгохоор явуулсан. Тэр тосгонд нийт долоон жилийг өнгөрүүлжээ. Тэр өөрөө хожим нэг өдөр хэлэхдээ: "Би зөвхөн гаднаас нь олон зүйлийг хараад зогсохгүй, өөрөөр хэлбэл зөвхөн эрх мэдэл, цэцэгс, алдар нэр, алга ташилтаас гадна би малын хашаа харсан, хувь заяаны эргэлтийг тэвчсэн мөн улс төрийн мэдлэгийн талаар, би бас илүү алсыг хардаг болсон"
Тус тосгонд Ши Жиньпин комсомолд элсэж, намын эгнээнд хурдан шилжсэн. Соёлын хувьсгал дууссаны дараа тэрээр Бээжинд буцаж ирээд Хятадын шилдэг дээд боловсролын байгууллагуудын нэг болох Цинхуа их сургуульд элсэн орж, органик химийн чиглэлээр суралцжээ.
Ши Жиньпиний ажлын гараагаа БНХАУ-ын Цэргийн төв зөвлөлийн ажлын албанд ажиллаж эхэлсэн. Тэрээр өмнө нь аавтайгаа хамт ажиллаж байсан тус газрын дэд дарга Гэн Бяогийн туслах болов. Гэсэн хэдий ч дараа нь ажлын урт бөгөөд чухал үе шат эхэлсэн бөгөөд энэ хугацаанд тэрээр Хятадын дөрвөн бүс нутагт айлчилж чаджээ. Товчхондоо Хэбэй мужийн ядуу Жэндин хошууны намын хорооны орлогч даргын албан тушаалаас эхлээд Шанхай зэрэг хотын намын хорооны нарийн бичгийн даргын албыг хашиж байсан. 2007-2008 онд Ши Жиньпин албан тушаал ахиж эхлээд Улс төрийн товчооны Байнгын хороонд (ТХ) багтаж, дараа нь БНХАУ-ын дэд ерөнхийлөгчөөр сонгогджээ. Энэ нь түүнийг БНХАУ-ын дарга, ХКН-ын төв хорооны ерөнхий нарийн бичгийн дарга Ху Жинтаогийн залгамжлагчаар сонгогдох нь шууд тодорхой болгосон юм.
Улс төрийн Олимп дээр
2012-2013 онд нам, төрийн тэргүүнээр томилогдсоноос хойш Ши Жиньпиний улс төрийн дүр төрх үргэлжлэн хөгжиж байв. "Ханхүү", "ард түмний хүн" гэсэн эсрэг тэсрэг үзэл нь Ши Жиньпиний карьер дахь туйлын чухал хөрөнгө болсныг тэмдэглэх хэрэгтэй. Энэ нь түүнд нөхцөл байдлаас шалтгаалан нэг дүрээс нөгөөд шилжих боломжийг олгосон.
Тухайлбал, нам дахь аль нэг бүлгийн дэмжлэгийг авах, эсвэл өөрийг нь дэмжигчдийг цуглуулах шаардлагатай үед Ши Жиньпин "ханхүү" байсан. Энэ нь түүнийг Хятадын улс төрийн Олимпод авирах үед онцгой ач холбогдолтой байсан. Тэр үед ижил төстэй гарал үүсэлтэй хүмүүс Төв хороо, Улс төрийн товчоо, тэр байтугай Байнгын хороонд хүртэл төлөөлөлтэй байсан. "Ханхүүд" нь тухайн үеийн Хятадын Коммунист намын хамгийн бага нэгдсэн болзолт бүлгүүдийн нэг байв. Гэсэн хэдий ч эцэг эхийн өндөр эрх мэдэл, тухайн үеийн онцлог, ахмад үеийнхэн, намын ахмад дайчдын нөлөөгөөр тэдний "цусны эрх" нь ХКН-д маргаангүй байв.
Гэсэн хэдий ч засгийн эрхэнд гарснаар ханхүүгийн дүр төрх түүх болон үлджээ. Ардын удирдагчийн имижтэй болох цаг болж. Түүний хамтран зүтгэгч Ван Цишань Ши Жиньпинтэй хамтран авлигын эсрэг томоохон кампанит ажил эхлүүлсэн. Түүний нэвтрүүлсэн ажлын шинэ хэв маяг нь албан тушаалтнууд болон намын ажилтнуудыг сүр жавхлант хүлээн авалт, тансаг амьдралын хэв маяг, төсвийн хөрөнгийг зүй бусаар зарцуулахаас татгалзахад хүргэв. Энэхүү кампанит ажил нь намын эгнээг авлигад идэгдсэн элементүүдээс цэвэрлэх төдийгүй Хятадын нийгэм дэх дургүйцлийг арилгах, түүнчлэн энгийн иргэдийн дунд төрийн тэргүүний нэр хүндийг нэмэгдүүлэх боломжийг олгосон юм.
Ардын удирдагч
Түүнчлэн Ши Жиньпин засгийн эрхэнд гарснаар тус улсын удирдлага нийт хүн амын амьжиргааны түвшинг дээшлүүлэхийг эдийн засгийн бодлогын тэргүүлэх чиглэл болгожээ. Үүний нэг тод жишээ бол 2021 онд ядуурлыг бүрэн ялсан баяраа тэмдэглэсэн явдал байлаа. Энэ бодлого нь олон зуун сая хүнийг энэ шугамаас гаргасан. БНХАУ-ын олон үеийн удирдагчид хэдэн арван жилийн турш ядууралтай тэмцсээр ирсэн ч Ши Жиньпиний үед энэ чиглэлийн төслүүдийн санхүүжилт хэд дахин нэмэгдснийг тэмдэглэх нь зүйтэй.
Төрийн тэргүүн өөрөө ядуурал хамгийн хурцадмал байгаа бүс нутгуудад биечлэн очдог. Эдгээр нь Гансу, Гуйжоу, Чинхай болон бусад мужууд юм. Ши Жиньпин ажил хэргийн айлчлалынхаа үеэр хөдөө орон нутагт айлчилдаг. Энэ тухай мэдээгээр тэрээр тосгоны жирийн иргэдтэй байнга харилцаж, гэрт нь орж, гал тогооны өрөөг нь шалгаж, зуухан дээрх тогоог онгойлгож, хөргөгчийг нь онгойлгож, өдрийн хоолондоо юу идсэн, юу хэрэгтэй байгаа талаар оршин суугчдаас асуудаг. Эдгээр яриандаа Ши Жиньпин хөдөө аж төрж, жирийн тариачидтай хээр ажиллаж, тэдэнтэй хамт байр, хоол хувааж идэж байснаа дурсах дуртай. Энэ бүхэн ихээхэн үр дүнд хүрсэн. Хятадад ядуурлыг ялсан нь олон нийтийн ухамсарт болон гадаадад төрийн тэргүүний хувийн ялалт гэж ойлгогддог.
Ши Жиньпиний үед хотын хүн ам, дундаж давхаргын амьдралын чанарыг сайжруулах нь бас нэг тэргүүлэх чиглэл болсон. Үүний нэг жишээ нь нийгмийн дэд бүтцийн бүтээн байгуулалт, татварын ачааллыг бууруулах, ногоон хөтөлбөрийг дэмжих, томоохон хотуудын утаатай тэмцэх, мөн байгаль орчныг хамгаалах чиглэлээр гэмт хэрэг, авлигыг үл тэвчих явдал байв.
Үүнээс гадна, Ши Жиньпин "Хятадын үндэстний агуу их сэргэн мандалт", Хятад улсыг эдийн засгийн төдийгүй цэргийн хүчирхэг гүрэн болгох санааг идэвхтэй сурталчилж байна. Энэ бодлогын нэг чухал хэсэг нь түүний санаачилсан зэвсэгт хүчний шинэчлэл нь Хятадын Ардын Чөлөөлөх Армийн түүхэнд хамгийн их амбицтай болсон юм. Ши Жиньпин хэд хэдэн жагсаал зохион байгуулж, цэргүүдийн байлдааны бэлтгэлийг дээшлүүлсэн, түүнийг генералууд болон бага офицерууд, энгийн цэргүүдийн хамт харж болох мэдээллүүд төв хэвлэлд тогтмол гардаг.
Магадгүй энэ шалтгааны улмаас тахал дэгдэлт эхлэхтэй зэрэгцэн эрх баригчид улс орон даяар коронавирусын эсрэг дайн зарласан байх. Иймэрхүү милитарист үг хэллэг, COVID-19-ийг үл тэвчих хатуу бодлого нь тухайн үе шатанд Хятадын нийгмийн өргөн хүрээнийхнийг ойлгоход хүргэсэн юм.
БНХАУ-ын иргэд эх орноо дэлхийн тавцанд хүндлэгдсэн хүчирхэг гүрэн гэж харахыг хүсч буй Хятадын нийгмийн энгийн хүсэлтийг энэ бүхэн харуулж байна. Мөн ийм эрх мэдэл хүчтэй удирдагчтай байх ёстой.
Болд хэрхэн хатаагдсан нь
Ши Жиньпинийг спортод дуртай гэдэг. Өөрийх нь хэлснээр бол усанд сэлэх, волейбол, сагсан бөмбөг, теннис тоглох дуртай. БНХАУ-д хийсэн шалгалтын нэг айлчлалын үеэр төрийн тэргүүн боксын секцэнд бэлтгэл сургуулилт хийсэн байна. Тэнд тамирчидтай ярилцахдаа өмнө нь бэлтгэл хийж байсан гэдгээ хүлээн зөвшөөрч, тэдэнтэй цохилтын техникийг ярилцаж, боксын байр суурийг харуулсан.
Гэсэн хэдий ч тэдний хэлснээр хөлбөмбөг нь төрийн тэргүүний дуртай спортын жагсаалтад онцгой байр суурийг эзэлдэг. Хятадын иргэдийн дийлэнх олонхи нь сагсан бөмбөг, ширээний теннисийг илүүд үздэг тул Ши Жиньпиний энэхүү хобби нь илүү өвөрмөц болж байна. Сүүлийн жилүүдэд Хятадад хөлбөмбөгийг сурталчлахад Ши Жиньпин чухал үүрэг гүйцэтгэсэн гэж үздэг.
Нэмж дурдахад, Ши Жиньпин засгийн эрхэнд гарсны дараа Хятадын томоохон бизнесүүд хөлбөмбөгийн клубүүдэд идэвхтэй хөрөнгө оруулалт хийж эхэлсэн бөгөөд энэ нь дэлхийн өнцөг булан бүрээс гадаадын шилдэг тоглогчдоос илүү өндөр үнээр гарч эхэлсэн. Төрөөс энэ спортод онцгой анхаарал хандуулж эхэлсэн: өсвөр үеийнхний спортын сургууль, хөлбөмбөгчин бэлтгэх секцүүд орон даяар үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Ши Жиньпин 2013 онд ТАСС агентлагт өгсөн ярилцлагадаа залуудаа Оросын уран зохиол уншиж байснаа хүлээн зөвшөөрсөн. Түүний хэлснээр, Соёлын хувьсгалын жилүүдэд орос хэлнээс орчуулсан олон номыг хориглож байсан бөгөөд хачирхалтай нь энэ үед "тэд хятадуудын дунд өргөн тархсан" байжээ.
"Би бас Лермонтовын бүтээлд дуртай, “Анна Каренина”, “Дайн ба энх”, Лев Толстойн амилалт, Федор Достоевскийн "Гэм зэм", Николай Гоголын "Амьгүй албат", Михаил Шолоховын "Дөлгөөн Дон" зэрэг бүтээлүүдийг уншсан, Горький, Фадеев нарын бүтээлүүдийг уншсан" гэж БНХАУ-ын дарга ярив.
Ши Жиньпин Н.Островскийн "Болд хэрхэн хатаагдсан нь" романыг өөрийн дуртай бүтээлүүдийн нэг гэж удаа дараа нэрлэжээ. Тэрээр энэхүү зохиолыг хэд хэдэн удаа уншжээ. Өөрийнх нь хэлснээр, залуу насандаа ирээдүйн төрийн тэргүүн Николай Чернышевскийн "Юу хийх ёстой вэ?" романы баатрын дүрээс үлгэр жишээ авчээ. Номын талаар сэтгэгдлээ тайлбарлахдаа Ши Жиньпин: "Би өөртөө хүчтэй, хүчирхэг байх зорилго тавьсан" гэж хэлсэн байдаг.
З.БАТЦЭЦЭГ
Эх сурвалж: www.polit.mn
