УИХ-ын гишүүн, олонд “Поп” хэмээх тодотголтой Ж.Батзандан ЖДҮХС-гийн зээлтэй нэр холбогдсоноор шударга гэгдэж байсан нэр хүнд нь шороотой хутгалдав.
Тэрбээр ЖДҮ-тэй холбоотой асуудлаар манай сонинд өнгөрсөн арваннэгдүгээр сарын 5-нд өгсөн ярилцлагадаа “ЖДҮ-ийн зээл олгох банк гэж дэлхийн улс орнуудад байдаг. Нэг бол ЖДҮ-ийн зээлийг арилжааны банкаар дамжуулан олгодог. Арилжааны банкаар ЖДҮ-ийн зээлийг олгож буй тохиолдолд арилжааны банкууд татвар төлөгчдийн мөнгийг бага хүүтэйгээр зорилтот бүлэгт нь олголгүй, өндөр хүүтэйгээр өөр бусад субъектэд олгох замаар мөнгө хүүлэх ажиллагаа явах эрсдэлтэй байдаг. Харамсалтай нь, эрх баригч нам буруу шийдвэр гаргасан. Банкгүйгээр, банкны оролцоогүйгээр зээлийг олгосон нь зөвхөн дарга нар өөрийнхөө хүрээллийн хүмүүст ЖДҮ-ийн зээлийг олгох алдаа завхрал, нугалааг бий болгосон байна. Дээрээс нь ЖДҮ-ийн зээлийг олгох тодорхой шалгуур гэж бий. Яг зорилтот бүлэгтээ, жижиг дунд бизнес эрхэлж байгаа тэр хүмүүст зээлийг олгох ёстой. ЖДҮ-ийн зээлийн тухай журам, хуульд 1.5 тэрбум гэдэг босго, заалт байгаа. Тэр хүрээндээ олгож явах ёстой. УИХ-ын гишүүд, дарга нарын авгай хүүхэд, шууд хамаарал бүхий компаниудад зээл олгосон нь буруутай үйл ажиллагаа.
Яагаад гэхээр, УИХ-ын гишүүн бол нийт олон түмний төлөө, нийтийн эрх ашгийн төлөө ажиллана гэж тангараг өргөсөн хүмүүс” гэж ярьж байв. Харамсалтай нь, тэрээр ийн хэлсэн ярьснаасаа тэс хөндлөн алхам хийжээ. Тодруулбал, хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлд бичсэнээр, Улсын ерөнхий прокурорын газарт иргэн Н нь УИХ-ын гишүүн Ж.Батзандан ба түүний эхнэр Ч.Дэлгэрмаа, найз Ш.Саранчимэг нартай холбоотой гомдол гаргажээ. Тодруулбал, иргэн Н-ийн гаргасан гомдолд дурьдсанаар, УИХ-ын гишүүн Ж.Батзандангийн эхнэр Ч.Дэлгэрмаагийн дотны найз Ш.Саранчимэг өөрийн мэдлийн “Хүнс сервис” компанидаа ЖДҮХС-гаас 500 сая төгрөгийн зээл авахад нь УИХ-ын гишүүн Ж.Батзандан нөлөөлсөн байх өндөр магадлалтай гэжээ.
Иргэн Д.Саранчимэг 500 сая төгрөгөө өөрийн харилцах данс руу шилжүүлсний дараа Ж.Батзандан гишүүний эхнэр Ч.Дэлгэрмаагийн ХААН банкны дансанд “Кредит картны эргэн төлөлт” гэх утгаар 200 сая төгрөг шилжүүлсэн байна. Тиймээс 200 сая төгрөг “Кредит картын эргэн төлөлт” гэх нэрийн доор ЖДҮХС-гаас зээл авахад нөлөөлсний шан харамж болсон байж болзошгүйг иргэн Н-ийн мэдээлснээр прокурор шалгаж эхэлсэн мэдээлэл тараад байгаа юм. Хэвлэл мэдээллийн эх сурвалжийн мэдээлснээр гишүүн Ж.Батзандан өөрийн нэр дээр “Тусалж, дэмжиж өгнө үү” гэсэн утга бүхий бичиг үйлдэж, харьяа яам руу илгээсэн гэнэ.
Ийн ЖДҮХС-гаас өөрийн эхнэр хүүхэд, хамаатан садандаа зээл авч өгсөн УИХ-ын гишүүд болон сайд, төрийн өндөр дээд албан тушаалтнуудын нэрс зарлагдаж дууссаны дараа ЖДҮ-тэй холбоотой дараагийн давалгааг “ЖДҮ авахад тусалж, дэмжиж өгнө үү” гэсэн албан бичиг үйлддэг болсноор үргэлжлүүлж байна. Хэдий УИХ-ын гишүүд өөрсдөө зээл авахгүй ч гэлээ өөрийн хүрээллийн дотны найз нөхөд, бизнесийн хамтрагчдадаа зээл авахад нь шууд бусаар нөлөөлж, шанд нь зээлийн багагүй хувийг хүртдэг болох нь бараг л тодорхой болчхоод байна.
Энэ мэдээллийн дараа УИХ-ын гишүүн Ж.Батзандан тайлбар хийсэн байдаг. Тэрбээр “Ё.Отгонбаярын эхнэрийн данснаас 300 сая ам.доллар гарлаа гэж дөрвөн жилийн өмнө “хонгилынхон” мэдээлэл хийсэн. Одоо Ж.Батзандангийн эхнэрийн дансанд 200 сая төгрөг орсон байна гэж зарлаад байна. Би эхнэртэйгээ 20 гаруй жил амьдарч байна. Миний эхнэр хүн шантаачилж, дарамталж мөнгө авах хүн биш” гэсэн юм. Гэсэн ч шударга имиж бүрдүүлэхийг хүсэгч Ж.Батзандан гишүүн үнэн ч бай, худал ч бай ЖДҮ-тэй нэр холбогдлоо. Олны үг ортой, овоо босгоогүй бол шаазгай хаанаас суух вэ гэдэг монгол ардын үг бий. Үнэхээр л нэр цэвэр, үйл ариун байсан бол ЖДҮ-тэй холбоотой түүний факт яаж ч ухсан гарч ирэх ёсгүй л байсан болов уу. Тэртэй тэргүй хуулийн байгууллагаас түүний эхнэрийн дансанд орсон 200 сая төгрөгийг ямар эх үүсвэр, зориулалтаар орсныг шалгах нь дамжиггүй. Тиймээс шударга ёсны төлөө цогтой тэмцэгч болж харагдах хүсэлтэй Ж.Батзандан гишүүнд эхнэрийнхээ дандсанд орсон 200 сая төгрөгийн учир шалтгааныг өөрийн амаар тайлбарлах зүрх зориг байдаг бол ард түмэнд хэлэх цаг нь ирсэн. Эсвэл хуулийн нэрийг урдаа барьж, өөрийгөө гүтгүүлсэн гэж асуудлыг булзааруулж, үнэн төрөхөө илчлэх үү гэдэг нь ч олны анхааралд байна.
Угтаа ЖДҮХС бол эдийн засгийг хөгжүүлж, солонгоруулах, ажлын байрыг нэмэгдүүлэх, ядуурлыг бууруулах, иргэдийг ажилтай, орлоготой болгоход дэмжлэг үзүүлэх зорилго бүхий ард иргэдийн улсад төлсөн татварын хөрөнгө мөнгө. Гэвч ард иргэд, үйлдвэрлэгч нарт очих байсан ЖДҮХС-гийн хөрөнгийг УИХ-ын гишүүд, Засгийн газрын өндөр дээд албан тушаалтнууд хэдэн зуун сая, хэдэн зуун тэрбумаар нь авч, өөрсдийн ББСБ-аар дамжуулан мөнгө хүүлж, албан тушаалаа урвуулан ашиглаж ёс зүйгүй үйлдэл гаргасан. Ж.Батзандан гишүүний авсан 500 сая төгрөг жинхэнэ хүрэх эзэндээ очсон бол өнөөдөр монголд хэдэн хүн шинээр ажлын байртай болж, амьдрал ахуйгаа дээшлүүлэх байсан бол.
Үндэсний статистикийн хорооны бизнес регистрийн сангийн тайланд дурьдсанаар, 2018 оны эцсийн байдлаар улсын хэмжээнд 107.2 мянган аж ахуйн нэгж, байгууллага бүртгэлтэй байгаагаас идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж буй 85.7 мянган аж ахуйн нэгж, байгууллага байгаа юм. Эдгээр 85.7 мянган байгууллагын 56.4 мянга нь Улаанбаатарт, бусад нь орон нутагт үйл ажиллагаа явуулдаг аж. Тэгвэл үйл ажиллагаа явуулж буй нийт байгуулллагын 86.2 хувь нь 1-9 ажилтантай бол зургаан хувь нь 10-19, 4.9 хувь нь 20-49, ердөө 2.9 хувь нь 50-иас дээш ажилтантай байна. Энэ бол Монголд идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж буй компаниудын дийлэнх нь жижиг, дунд бизнес эрхлэгчид болохыг илтгэж буй тойм тоо. Өөрөөр хэлбэл, улсын хэмжээнд байх 85 мянган компанийн 60 гаруй мянга нь ердөө 1-9 ажилтантай гэсэн үг. Эдгээр компаниуд улсад татвар төлж, иргэдийг ажлын байраар хангаж, улсын хөгжилд чадах чинээндээ дэмжлэг үзүүлж яваа. Хамгийн ихээр нь тооцоход л 60 мянган компани тус бүр 10 ажилтантай гэвэл 600 мянган хүнийг ажлын байраар хангаж, орлоготой, амьдралтай болгож байна гэсэн үг. Гэтэл УИХ-ын гишүүдийн хамаарал бүхий 124 компанийн ЖДҮХС-гийн зээлийг ядахдаа л 60 жижиг, дунд үйлдвэрлэгчид өгсөн бол 60 мянган хүн шинээр ажлын байртай болох байлаа.
УИХ-ын гишүүн Ж.Батзандангийн авсан 500 сая төгрөгийг 50 саяар нь хувааж, 10 жижиг, дунд үйлдвэрлэгчид өгсөн бол хамгийн багаар бодоход л Монгол Улсын гурван сая иргэний, одоо ажилгүй байгаа 36 мянган хүний 50 нь шинээр ажлын байртай болох байлаа. Тэрчлэн өнөөдөр орон сууцны найман хувийн зээлгүй иргэн бараг байхгүй болсон. Дунджаар тооцвол, иргэдийн дийлэнх нь 30-80 сая төгрөгийн зээлийг 10-25 жилийн хугацаатай авсан. Хэрэв 500 сая төгрөгийг зөвхөн нэг хүнд өгөхгүйгээр 50 саяар нь хувааж, 10 хүнд өгсөн бол монголын 10 айл өрх 25 жилийн өндөр хүүтэй өрийн дарамтнаас гарах байлаа. Үгүй ядахдаа л шинээр барьдаггүй юм гэхэд аль социализмын үеэрээ байгаа, дээврээс нь дусаал гоожиж, хана, тааз нь мөөгөнцөртсөн сургууль, цэцэрлэгийн барилгыг шинэчилж, өргөтгөхөд 500 сая төгрөг хангалттай хүрэлцэх байлаа.
Үнэндээ ЖДҮХС-гаас жинхэнээсээ зээл горилогчдын олонх нь хэдхэн сая төгрөгийн зээл хүсдэг юм билээ. УИХ-ын гишүүдийн хамаарал бүхий компаниуд шиг хэдэн тэрбумаар хэмжигдэх эргэлтийн зээл хүсдэг аж ахуйн нэгж тун цөөн. Улстөрчдийн ханцуйндаа наймаалцаж, хөшигний ард нууц байлгаж ирсэн ЖДҮХС-гийн дэргэд “Монгол HD” телевизийн “Шарк танк” нэвтрүүлэгт оролцогчид 10, 20 саяар хэмжигдэх хөрөнгө оруулалт хүсэн орж ирж байгааг бид бэлхнээ харж буй. Өнгөрсөн онд гэхэд шаркууд 12 жижиг, дундын төсөлд нийт 1.5 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийсэн байдаг. Гэтэл манай УИХ-ын гишүүд 12 үйлдвэрлэгчид ногдох дээрх хэмжээний хөрөнгө оруулалтыг ганцхан хамаарал бүхий компанидаа авчхаж байх жишээтэй. Энэ бол бодит байдал, энэ бол жинхэнэ шударга бусын хонгил.
Өчигдөрхөн гэхэд л “Шарк танк” нэвтрүүлэгт оролцож, хөрөнгө оруулалт хүссэн иргэн Батцэцэг фэйсбүүк хуудастаа энэ талаар бухимдлаа илэрхийлсэн. Тэрбээр “Шаркуудаас тэвэр дүүрэн магтаалтай (гар хоосон) гарч ирсний минь дараахан үйлчилгээний бизнес эрхэлдэг чинээлэг танил маань над руу залгаад “Савангийн үйлдвэрийнхээ төслийг өгөөч. Эгч нь ЖДҮХС-гийн зээл авах гэсэн юм” гэв. “Та үйлдвэрлэл эрхэлдэггүй юм чинь танд өгөхгүй шүү дээ” гэтэл “Эгчид нь ТАНЬДАГ ХҮН БАЙГАА, зохицуулна, гол нь бичсэн төсөл л хэрэгтэй байна” гэж билээ. Ингэж анх ЖДҮХС-гаас олгодог жилийн гурван хувийн хүүтэй, таван жилийн хугацаатай, эхний хоёр жил үндсэн төлбөрөөс чөлөөлөх дэмжлэгтэй, мөрөөдлийн зээл байдгийг би мэдэж авсан. Гэвч мөрөөдлийн зээл маань жижиг дунд үйлдвэрлэлд биш “Том бизнест” завшуулдаг юм байна гэсэн анхны сэтгэгдэл надад яг л “ТОМ НОХДОД ЯСАА БУЛААЛГАСАН ГӨЛӨГ” шиг мэдрэмж төрүүлж билээ. Саяхан бас нэг танил маань “Миний найзын бизнес нэг л удаан байна уу даа. Найз нь чамд тэр ЖДҮХС-гийн зээлийг яриад аваад өгөх үү. Ажлын хөлс нь 10 хувь байдаг юм” гэсэн. “Үндэсний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлнэ, энтрепренёр болно, иноваци нэвтрүүлнэ, гарааны бизнес эхлүүлнэ, экспортыг орлоно, дэлхийд гарна” гэж донгосохын ч хэрэг алга. Банкууд нь ломбард, ломбард нь мөнгө хүүлэгч шиг энэ улсад ЖДҮХС-гийн зээл байсан ч, байгаагүй ч шударгаар хөдөлмөрлөгчдөд ахиж дэвших нь байтугай амьд үлдэх боломж ч байхгүй болсон! ЗЭЭЛИЙН ХҮҮ МОНГОЛЫГ ХҮЙС ТЭМТЭРЧ БАЙНА. Энэ зээл бол зүгээр нэг жишээ. Төрийн сангууд, тендерүүд гээд бүгдийг ЛУЙВАРДАЖ БАЙНА. Авлигын тэрбумтнууд ар араасаа төрж, 180 саяын үнэтэй ланд 200 машин сард хэдэн зуугаараа зарагдаж байна. Банкны 20 хувийн хүүтэй зээлээр үйлдвэрээ эхлүүлж гуравхан сарын дараа аргагүй шахалтаар НӨАТ төлөгч болсон. Татвар даатгалын байцаагч нарт өртэй гэж үргэлж чичлүүлж, данс хаана гэж дарамтлуулдаг. Тайлангаа хугацаанд нь өгөхийн тулд ББСБ-аас жилийн 40 хувийн хүүтэй зээл авч нийгмийн даатгал, суутгалаа төлөх нь энүүхэнд. Гэтэл үйлээ үзэж, үсээ зулгааж, өрөнд баригдан байж төлдөг татварыг минь авлигачид зээл, тендер, тэтгэлэг болгож ШУДАРГА БУСААР завшиж байна” хэмээн бичжээ. ЖДҮХС-гаас найздаа 500 сая төгрөг авахад дэмжлэг үзүүлсэн Ж.Батзандан гишүүн ажлын хөлсөндөө 200 сая төгрөгөөр “шагнуулсан” байж болох жишээг иргэн н.Батцэцэгийн найзын хэлсэн үгээр бараг л нотолчих шиг. Мэдээж, авсан эсэх, өгсөн үгүйг хуулийн байгууллага л эцэслэн тогтооно.
Энэ мэтчилэн гарааны бизнесээ эхлүүлсэн, хөрөнгө оруулалт үгүйлсэн олон хүн байна. ЖДҮХС-гаас зээл хүссэн олон арван өргөдөл бий. Ийн атал зээлийн гурав нь л жинхэнэ үйлдвэрлэгч нартаа хүрдэг нь дэндүү эмгэнэлтэй. Шинэ санаа, шийдэл байгаад хөрөнгөгүй, мөнгөгүйн улмаас мөхсөн олон төсөл хөтөлбөр байна. Хэрэв тэдэнд хүрэх ёстой зээл нь шударгаар хүрдэг бол ажилгүй залуучуудын тоо хэдэн арваараа цөөрч, ядуурлын хэмжээ тэлэхгүй байх байлаа.
Б.Бямбасүрэн "Ардчилал таймс" сонин
