Энэ онд тохиох Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар хэн хэн өрсөлдөх марафон ид өрнөж байна. Нэн ялангуяа өнөөгийн Ерөнхийлөгч Х.Баттулга дахин өрсөлдөх эсэх асуудал бүр ч илүү олон нийтийн анхаарлыг татаж байгаа юм.

Үндсэн хуульд 2019 оны 11 дүгээр сарын 14-ний өдөр нэмэлт, өөрчлөлтөөр Гучдугаар зүйлийн 30.2 дахь хэсэгт “Ерөнхийлөгчөөр тавин нас хүрсэн, сүүлийн таваас доошгүй жил эх орондоо байнга оршин суусан, Монгол Улсын уугуул иргэнийг зургаан жилийн хугацаагаар зөвхөн нэг удаа сонгоно” гэж оруулсан. Энэ заалтаар Х.Баттулга дахин өрсөлдөх боломжтой юу. Энэ талаар хуульчид ийнхүү ярьж байна.

Хууль зүйн сайд асан Х.Тэмүүжин:

-Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийн гол үзэл санаа өөрөө 6 жилээс илүүгүй Ерөнхийлөгчийн эрх мэдлийг нэг хүнд хэрэгжүүлэх боломжийг олгоё. Нэг удаа, 50 наснаас дээш байя гэдэг зарчмуудыг тавьсан бол тэр зарчмууд ялгамжгүйгээр хэн нэгэн албан тушаалтан байгаа эсэхээс үл шалтгаалаад ялгамжгүй үйлчлэхээс өөр арга байхгүй.

Хуулийг буцаан хэрэглэхгүй, эрх зүйн байдлыг дордуулахгүй гэдэг нь эрүүгийн эрх зүйд хэрэглэгддэг зарчим. Ерөнхийлөгч болно гэдэг хэн нэгнийг шийтгэж байгаа үг биш. Энэ бол сонгох сонгогдох эрхийн асуудал. Хууль буцаан хэрэглэх буюу эрх зүйн байдлыг дордуулах тухай зарчим огт яригдахгүй.

Хэн нэгэн одоо хашиж байгаа албан тушаалаараа давуу эрх эдлэх ойлголт байхгүй. Сонгууль гэдэг сонгуулийн өмнө очиж байгаа Монгол Улсын иргэн бүр тэгш эрхтэй байх тухай яриа юм. Тийм учраас Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлт маш тодорхой. Зөвхөн нэг удаа 6 жилээр 50 нас хүрсэн Монгол Улсын иргэн гэж шаардлага тавьж л байгаа бол тэнд сонгуульд оролцохоор хүсэлтээ гаргасан хүмүүст яг ижил үйлчилнэ.

Хуульч О.Мөнхсайхан:

-Уг нь 62 гишүүний төслийн үзэл баримтлал тодорхой байсан. Одоо бол энд тайлбарын асуудал шаардаж байгаа. Үндсэн хуулийг тайлбарлах олон янзын аргачлалууд байгаа. Эхнийх нь бол Үндсэн хуулийг баталсан хүмүүсийн юу бодож байсан бэ гэдгээр тайлбарлах явдал. Тэрүүгээр харах юм бол 6 жилээр нэг удаа гэдэг шинээр эхэлнэ. Гэхдээ өмнө нь Ерөнхийлөгч байсан хүмүүс нэр дэвшихгүй гэсэн утгатай байсан явж байгаа. Тийм учраас 2025 он гэж  тавьчихсан байгаа юм. Тэр үзэл баримтлал энд шингэжээ гэж үзэх юм бол одоогийн Ерөнхийлөгч нэр дэвшихгүй байх гэсэн үндэслэл бас гараад ирж байгаа юм. Хоёрт, тэр текст харахаар зөвхөн нэг удаа зургаан жил гэж байгаа. Нэг удаа гэдэг нь нэг удаа Ерөнхийлөгч хийчихсэн хүмүүс хийхгүй ээ гэсэн текст байгаа юм. Тэгэхээр текст нь бас тэр талын үндэслэл.

УИХ-ын гишүүн асан, хуульч О.Баасанхүү:

-Ерөнхийлөгч 6 жилийн хугацаагаар нэг удаа сонгогдоно. Тэгэхдзээ 50 нас хүрсэн Монгол Улсын иргэн гэж байгаа. Тэгэхээр энэ чинь 6 жил гэж байна, 8 жил гэж байна. Х.Баттулга гэдгийг больё. Н.Энхбаяр Ерөнхийлөгч жишээ нь 4 жил байсан хүн дахиад нэр дэвшвэл 10 жил болчихно. Хоёрт, Ерөнхийлөгч нэг удаа. Монгол Улсад Ерөнхийлөгч нь Х.Баттулга, нэг удаа байгаа биз дээ. Тэгэхээр би 4 юм чинь 8 байх ёстой, хууль буцаан хэрэглэгдэхгүй гэдэг хууль. Монгол Улсын Үндсэн хуулинд нийцүүлж хууль гаргадаг болохоос биш Үндсэн хуулийг буцааж хэрэглэх, эсвэл шууд хэрэглэх хууль байхгүй.

Хуульч, өмгөөлөгч Б.Мэргэн:

-Хэзээ хэрэгжиж эхэлсэн гэдэг нь ямар ч маргаан байхгүй. Миний зүгээс угаасаа дахиж нэр дэвшихгүй гэж тайлбарлаад байгаа юм.

Өнөөдрийн Ерөнхийлөгч өөрөө хэрэв нэг удаа 6 жилээр сонгогдвол өнөөдрийн маргаан үүсч магадгүй гэдгийг урьдчилаад харж байсан учраас дахиад нэг удаа маргаангүйгээр сонгогдох боломжийг хадгалж үлдэхийн тулд 2025 оноос эхэлж мөрдөнө гэдэг заалтыг Ерөнхийлөгчийн зүгээс оруулж ирсэн. Түүн дээр нь хууль тогтоогч нарын зүгээс буулт хийгээд 2025 оноос хэрэгжинэ гээд явж байсан боловч эцсийн мөчид тэр заалт байхгүй болонгуут Дагаж мөрдөх журмын тухай хууль байхгүй болчихсон.

Эх сурвалж: shuurhai.mn Г.ОЧИР