fbpx “Тархины урсгал”-аа тогтоон барихад төрийн зөв бодлого хэрэгтэй
 
Энэ мэдээ хуучирсан буюу 2024/05/14-нд нийтлэгдсэн мэдээ болно.
Ангилал
НО-той мэдээ
Огноо
Унших
10 минут 47 секунд

“Тархины урсгал”-аа тогтоон барихад төрийн зөв бодлого хэрэгтэй

Базарбямбын НЯМСҮРЭН

Монгол Улсын иргэн Х 37 настай. Эхнэр хоёр хүүхдийн хамт Солонгост долоон жил амьдарч байгаад Монголдоо ирээд жил хагас болж байна. Цөөнгүй жил хүний нутагт амьдарсан тэрээр эх орондоо ирээд хүн шиг амьдаръя гэж хичээж зорьсон ч санасандаа хүрч сайхан амьдарч чадсангүй. Барилгын бригад ажиллуулахаар хүмүүстэй нийлж ажилласан ч ажлын хамтрагчид нь нэг бол архи ууж алга болоод нэг бол гэрээт ажлаа хойшлуулж нүүрийг нь түлсээр өдий хүрч байгаа нь энэ. Одоо түүнд нэг л хүсэл бий. Хаашаа ч хамаагүй виз хөөцөлдөж гадагшаа гарах. Олон Монгол залуусын адил хаашаа ч хамаагүй яваад тэндээ үлдэж хөдөлмөрөө хүн шиг үнэлүүлж, сайхан амьдрах нь түүний хамгийн том зорилго болжээ. Хоёрхон жилийн өмнө Монголдоо ирээд сайхан амьдарнаа гэж мөрөөдөж байсан түүний хүсэл одоо хаашаа ч хамаагүй явъя гэх итгэл муутай үгсээр солигджээ.

Х бол жирийн л нэг Монгол залуу боловч ижил “мөрөөдөл”-тэй Монголын мянга мянган залуучуудын төлөөлөл. Үнэхээр ч эх орондоо сайхан амьдрахаар зорьж ирсэн түүн шиг олон залуу Монголоос боловсноор дүрвэх хүсэлтэй байна.

Монгол Улсын 220 мянган иргэн гадаадын улс орнуудад ажиллаж, сурч, амьдардаг. Үндэсний Статистикийн хорооноос өнгөрсөн онд гадаадын 15 улсад суугаа 18-51 насны 1900 гаруй иргэнээс судалгаа авчээ. Тэдгээрийг насны ангиллаар эрэмбэлвэл 18-23 насныхан голдуу суралцаж байгаа бол, 30-50 насныхан хөдөлмөр эрхлэхээр гадаадад амьдарч байна. Мөн гадаадад байгаа монголчуудын 70 гаруй хувь нь баклавр, магистр, докторын зэрэгтэй иргэд байгааг тогтоосон байна. Гэвч дээр дурдсан судалгаанд оролцсон 10 хүн тутмын найм нь Монгол руу буцах бодолгүй гэж хариулсан бөгөөд олонх нь 23-50 насны буюу хөдөлмөрийн насныхан, 65 орчим хувь нь дээд боловсролтой иргэд байсан юм.

Аливаа улс орны ажиллах нөөц боломжоо хэр ашиглаж чадаж байгаа, иргэд нь гадагш тэмүүлсэн өөр улс орнуудад цагаачлах хандлагатай эсэхийг хэмждэг “Brain drain index” гэж бий. “Тархины урсгал” ч гэж махчлан орчуулж болох энэхүү ойлголтын хувьд улс орны нөөц боломжоо дотооддоо ашиглаж байна уу. Залуучууд мэргэшсэн мэргэжилтэнгүүд нь гадагшаа тэмүүлж байна уу. Ажил амьдралын таатай нөхцлийг бүрдүүлж чадсан уу зэрэг олон асуудлаар нь улс орнуудыг эрэмбэлж гаргадаг. Тус индексээр манай улсын “тархины урсгал” 2019 онд 3.8 хувьтай байсан бол 2023 онд 4.2 болж нэмэгдсэн байна. Энэ үзүүлэлтээр бид 177 орноос 2007-2023 оны дүнгээр 123 дугаарт жагсаж байна. Дээрх жагсаалтад хэр урд бичигдэж байна, төдий чинээ brain drain ихтэй байна гэсэн үг. Манай улсын хувьд 177 орноос 123 дугаарт бичигдэж байгаа нь тийм муу биш боловч бас сайнгүй үзүүлэлт юм.

“Brain drain index-ээр Африкийн Samoa, Ямайк, Палестин, Украин зэрэг улс орнууд эхний байруудад оржээ. Мэдээж нэрсээс харахад л улс төрийн нөхцөл байдал сайнгүй, дайн самуунтай байгаа эдгээр улс орнууд хамгийн эхэнд бичигдэж буй.

Дэлхийн хэмжээнд Brain drain-ий хэд хэдэн голлох шалтгаан бий. Улс үндэстний улс төр нийгмийн нөхцөл байдал, үймээн самуун, бусад улс оронд мэргэжлийн таатай боломж байгаа эсэх, эсвэл амьдралын өндөр түвшнийг эрэлхийлэх хүсэл эрмэлзлэл зэргийг голлох шалтгаанууд гэж үздэг. Мэдээж үүн дээр илүү сайн цалин, тэтгэмж зэрэг амьдралын баталгааг хэр хангасан байдал гол нөлөө үзүүлдэг.

Тархины урсгалаа дотооддоо тогтоон барих, боломж болгон ашиглахыг уриалсан “BRAIN DRAIN TO BRAIN GAIN” хэлэлцүүлэг өчигдөр МУИС-д боллоо. Энэхүү хэлэлцүүлгийн нэрийг шууд утгачлан орчуулвал гадаад, дотоодод боловсрол эзэмшсэн оюунлаг боловсон хүчнийхээ чадвар чадамжийг зэврүүлж хаях биш, бүрэн утгаар нь ашиглах гэж энгийнээр буулгаж болно.

Манай улсын хувьд ч залуучуудын орон гэгддэг ч олон монгол залуус гадаад орнуудад мэдлэг боловсрол эзэмшиж ирсэн ч тэр болгон сурсан мэдсэн мэргэжлээрээ ажиллах нь ховор. Энэ талаар ч өчигдөр болсон “Brain drain to brain gain” нэртэй хэлэлцүүлэгт ирсэн залуусын олонх нь санал бодлоо хэлж, өөрсдөдөө тулгарч байгаа бэрхшээл, асуудлуудаа хамтдаа хэлэлцлээ. Хэлэлцүүлэгт 2010 оны үед Засгийн газраас хэрэгжүүлсэн "Зөгийн үүр" хөтөлбөрийн хүрээнд гадаадад ажиллаж, суралцаж байгаад ирсэн эрдэмтэн, докторууд голдуу цугласан байсан юм. Тэдний хувьд хамгийн их тулгардаг бэрхшээл нь хөдөлмөрийн үнэлэмж бага, цалин хөлс хүрэлцдэггүй, ялангуяа аливаа судалгааны ажил хийхэд бэрхшээл их байдгийг онцолсон. Эдгээр шалтгаануудын улмаас эх орондоо ажиллахаас илүү хилийн чанадыг зорих хүсэлтэй байгаагаа ч цөөнгүй залуус илэрхийлж байв. Өөрөөр хэлбэл, нийгмийн баталгаа, амьжиргаанд хүрэхтэй үгүйтэй байдаг цалин хөлсний асуудал мэдээж үүн дээр Монголын агаар орчны бохирдол зэрэг дам шалтгаанууд манай улсын “brain drain”-ий гол шалтгаанууд байсаар байна. Мөн Монголдоо ирж сайхан амьдрахыг хичээж зорьж зүтгэж байгаа тэдгээр залуусаас гадна гадаадын орнуудад ажиллаж байгаа залуус эх орондоо буцах бодолгүй байгаа гэсэн таатай бус судалгааны дүнг дээрх Үндэсний Статистикийн хорооны судалгаа харуулж байгаа юм.

2010 оны үед Засгийн газраас “Зөгийн үүр” хөтөлбөрийг зарлаж, гадаадад байгаа монголчуудаа эх орондоо ирэхийг уриалж байсан. Тухайн үед Зөгийн үүр хөтөлбөрийн хүрээнд амьдралын таатай орчинг бүрдүүлнэ, гадаад дотоодод төгссөн хүмүүсийг цалин тэтгэвжийг хангалттай нэмэгдүүлнэ, бүр орон сууцны хороолол хүртэл барина хэмээн амлаж байсан ч тэгсхийгээд мартагдсан.

Тэгвэл бид одоо судалгааны дүн хараад халаглаж суух биш, гадагш чиглэсэн энэ урсгалыг зогсоох талаар бодитоор арга хэмжээ авч, мартагдсан “Зөгийн үүр” хөтөлбөрийн үргэлжлэл болгож “Brain Drain”-ийг “Brain Gain” болгох урт хугацааны бодлогоо дорвитой шийдэх цаг нь болсон.

Ямартай ч энэ ажлын эхлэл гэж хэлж болохуйц сайн санаачилгыг Засгийн газраас эхлүүлээд байгаа нь сайн хэрэг. Засгийн газрын урт хугацааны бодлогод “Гадаадад ажиллаж, амьдарч байгаа иргэдийг эх орондоо эргэн ирж ажиллах, хилийн чанадаас улс орныхоо эдийн засаг, нийгмийн хөгжилд хувь нэмэр оруулах таатай нөхцөлийг бүрдүүлнэ” гэсэн зорилт бий. Тиймээс “BRAIN DRAIN TO BRAIN GAIN” хэлэлцүүлэг энэхүү зорилтыг хэрэгжүүлэхэд тодорхой алхам болж байна. Хэлэлцүүлэгт БШУ-ны сайд Л.Энх-Амгалан, Их хурлын гишүүн Б.Баярсайхан нарын төрийн төлөөллүүдээс гадна гадаадад ажиллаж амьдарч байсан монголчуудыг төлөөлж Дубна дахь Цөмийн шинжилгээний нэгдсэн институтийн лаборатийн орлогч захирал академич О.Чулуунбаатар, Кембрижийн их сургуулийн судлаач Т.Ганбаатар, НАСА-ын төвийн судлаач Б.Баярбадрах нар оролцож илтгэл хэлэлцүүлсэн юм.

Монгол Улсын хувьд тархины урсгалаа гадагш урсгах бус дотооддоо хэрхэн тогтоон барихын чухлыг онцолсон энэхүү хэлэлцүүлгийг аль болох олон удаа зохион байгуулах, ингэхдээ илүү бодитой үр дүнтэй байлгах талаас нь анхаарч төр засгаас бодлогоор дэмжих шаардлагатайг оролцогчид онцолж байлаа.

Brain drain-ий хамгийн гол үр дагавар юу вэ?

Тархи урсгалын хамгийн гол нөлөөг зөвхөн нүүж байгаа хүмүүсийн тоогоор бус тэднийг хүлээн авч байгаа газар нутгийн ачааллаар голлон хэмждэг. Өөрөөр хэлбэл, очиж байгаа газарт нөлөлөх ачаалал эргээд маш их дарамт үүсгэдэг бол эсрэг талд хүн хүчний хомсдолд хүргэдэг гол хор уршигтай. Жишээлбэл, эрүүл мэндийн салбарт гэхэд, ажилдаа сайн мэргэшсэн эмч мэргэжилтнүүд гадаад улс орнуудыг зорьсноор улс орнуудад мэргэшсэн эмч нарын хомсдол үүсч цаашлаад энэ нь иргэдийн эрүүл мэнд, нийгмийн эрүүл мэндтэй шууд хамааралтай гинжин хэлхээ болж хувирдаг. Мөн эдийн засгийн талаас нь харахад ч улс орнууд ажиллах хүчээ алдсанаар тэднээс цуглуулж болох татварын орлогоо бүрдүүлж чадахгүй алдагдалд орох, түүгээр санхүүжих томоохон төслүүд гацаанд орох гэх мэт эрсдэл бий болдог. Өөрөөр хэлбэл, энэ нь зөвхөн нэг салбарт нөлөөлөх бус нийт салбарын уялдаа холбоо алдагдах, цаашлаад улс орны ирээдүйн хөгжлийг тушсан урт хугацааны гацаа болдог учир зайлшгүй анхаарч, тэнцвэржүүлэх шаардлагатай юм.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

2024 ОНЫ ТАВДУГААР САРЫН 14. МЯГМАР ГАРАГ. № 96 (7340)

Намууд дахь “...Хууччуул тойрог руу, “шинэков”-ууд жагсаалтад” нанчилдаан
Намууд дахь “...Хууччуул тойрог руу, “шинэков”-ууд жагсаалтад” нанчилдаан
 
Ерөнхий сайдыг Араб руу нистэл “минажуулсан”-ны нууц буюу Хятадын талаас баримт бичгүүд олдож эхэллээ!
Ерөнхий сайдыг Араб руу нистэл “минажуулсан”-ны нууц буюу Хятадын талаас баримт бичгүүд олдож эхэллээ!
Энэ мэдээ хуучирсан буюу 2024/05/14-нд нийтлэгдсэн мэдээ болно.

Шинэ мэдээ

Ерөнхий сайдыг Араб руу нистэл “минажуулсан”-ны нууц буюу Хятадын талаас баримт бичгүүд олдож эхэллээ!

Ерөнхий сайдыг Араб руу нистэл “минажуулсан”-ны нууц буюу Хятадын талаас баримт бичгүүд олдож эхэллээ!

БНСУ-ын Ерөнхийлөгчийн туслахууд огцрох хүсэлт гаргажээ

БНСУ-ын Ерөнхийлөгчийн туслахууд огцрох хүсэлт гаргажээ

Өмнөд Солонгосын Ерөнхийлөгчийг огцрохыг шаардан ажил хаялт зарлажээ

Өмнөд Солонгосын Ерөнхийлөгчийг огцрохыг шаардан ажил хаялт зарлажээ

Цэргийн дүйцүүлэх албыг мөнгөн төлбөрийн хэлбэрээр орлуулан хаах хүсэлтийг цахимаар хүлээн авдаг боллоо

Цэргийн дүйцүүлэх албыг мөнгөн төлбөрийн хэлбэрээр орлуулан хаах хүсэлтийг цахимаар хүлээн авдаг боллоо

“Ажнай” Д.Бат-Эрдэнэтэй нүүрсний “алтан партнер” Д.Дагвадорж уяачдын холбоог удирдана

“Ажнай” Д.Бат-Эрдэнэтэй нүүрсний “алтан партнер” Д.Дагвадорж уяачдын холбоог удирдана

Голомт банк, LIME виртуал оператор хамтран Natur Bucks клубийг дэмжин ажиллаж бай

Голомт банк, LIME виртуал оператор хамтран Natur Bucks клубийг дэмжин ажиллаж бай

БНСУ-ын Ерөнхийлөгч онц байдлыг цуцалжээ

БНСУ-ын Ерөнхийлөгч онц байдлыг цуцалжээ

Тайванийн тэргүүн Хавайд очсонд Хятадын тал дургүйцлээ илэрхийлэв

Тайванийн тэргүүн Хавайд очсонд Хятадын тал дургүйцлээ илэрхийлэв

Х.Нямбаатар: “Тавантолгой түлш” ХХК-ийн менежментийг нийслэл хариуцна

Х.Нямбаатар: “Тавантолгой түлш” ХХК-ийн менежментийг нийслэл хариуцна

Сексцагаанбогд Ерөнхий Сайдын зөвлөхөөсөө чөлөөлөгджээ

Сексцагаанбогд Ерөнхий Сайдын зөвлөхөөсөө чөлөөлөгджээ

Гаргуудын далайгаас амьдралын шинж тэмдгүүдийг хайх усны роботуудыг туршжээ

Гаргуудын далайгаас амьдралын шинж тэмдгүүдийг хайх усны роботуудыг туршжээ

Судлаач Ганаа: Х-3

Судлаач Ганаа: Х-3

Л.Оюун-Эрдэнэ: Яг л Оюу толгой, Эрдэнэтийн 49, Хөгжлийн банкны схем задарсан үе шиг сандарч байна, гэхдээ та нар оройтсон

Л.Оюун-Эрдэнэ: Яг л Оюу толгой, Эрдэнэтийн 49, Хөгжлийн банкны схем задарсан үе шиг сандарч байна, гэхдээ та нар оройтсон

Хуванцар хаягдлын асуудлаарх НҮБ-ын хэлэлцээнд оролцогчид тохиролцоонд хүрсэнгүй

Хуванцар хаягдлын асуудлаарх НҮБ-ын хэлэлцээнд оролцогчид тохиролцоонд хүрсэнгүй

Украин: Оросын дайны эдийн засаг тэсрэлтийн өмнө

Украин: Оросын дайны эдийн засаг тэсрэлтийн өмнө

Баабар: Америкийн Засгийн Газрыг шинэчлэх Элон Маскийн төлөвлөгөө

Баабар: Америкийн Засгийн Газрыг шинэчлэх Элон Маскийн төлөвлөгөө

БАТЛАН ХАМГААЛАХЫН САЙД С.БЯМБАЦОГТЫН “ХОВД ЭКО ЦЕМЕНТ“-ИЙН ТӨСЛИЙН УДИРДАГЧ С.ЖАВХЛАНБААТАР АЖ ҮЙЛДВЭР, ЭРДЭС БАЯЛГИЙН ЯАМНЫ ТӨРИЙН НАРИЙН БИЧГИЙН ДАРГА БОЛЖЭЭ

БАТЛАН ХАМГААЛАХЫН САЙД С.БЯМБАЦОГТЫН “ХОВД ЭКО ЦЕМЕНТ“-ИЙН ТӨСЛИЙН УДИРДАГЧ С.ЖАВХЛАНБААТАР АЖ ҮЙЛДВЭР, ЭРДЭС БАЯЛГИЙН ЯАМНЫ ТӨРИЙН НАРИЙН БИЧГИЙН ДАРГА БОЛЖЭЭ

“Трафигура”-гийн 500 сая долларыг яаснаа Монголын “жонон” юу гэж тайлбарласан бэ?!

“Трафигура”-гийн 500 сая долларыг яаснаа Монголын “жонон” юу гэж тайлбарласан бэ?!

Урвагчдыг бэлтгэдэг улс төр

Урвагчдыг бэлтгэдэг улс төр

Төрийн албаны зөвлөлийн 3 үйлчилгээг E-Mongolia системээс цахимаар авах боломжтой боллоо

Төрийн албаны зөвлөлийн 3 үйлчилгээг E-Mongolia системээс цахимаар авах боломжтой боллоо

ХОЛИМОГ ТУЛААНЫ ДАШТ-ИЙГ АНХ УДАА МОНГОЛЫН ШҮҮГЧ Ц.МӨНХСАЙХАН ШҮҮЛЭЭ

ХОЛИМОГ ТУЛААНЫ ДАШТ-ИЙГ АНХ УДАА МОНГОЛЫН ШҮҮГЧ Ц.МӨНХСАЙХАН ШҮҮЛЭЭ

Улсын хэмжээнд 1550 ченж автомашин борлуулдаг бөгөөд 1100 нь холбогдох татвараа төлөөгүй

Улсын хэмжээнд 1550 ченж автомашин борлуулдаг бөгөөд 1100 нь холбогдох татвараа төлөөгүй

Н.Сугармаа: Содгэрэлийн дүр бол төрсөн өдрийн минь хамгийн том бэлэг

Н.Сугармаа: Содгэрэлийн дүр бол төрсөн өдрийн минь хамгийн том бэлэг

Танхимын шинэ ерөнхийлөгч Л.Төр-Од гэж хэн бэ?

Танхимын шинэ ерөнхийлөгч Л.Төр-Од гэж хэн бэ?

АТГ-т шалгагдаж байсан Т.Дүүрэнг гадаад руу алдаад Танхимын сонгуулиар ирэхэд нь баривчилжээ

АТГ-т шалгагдаж байсан Т.Дүүрэнг гадаад руу алдаад Танхимын сонгуулиар ирэхэд нь баривчилжээ

Мааниа зөв ойлгож, боди сэтгэлийг бясалгаж сурцгаая

Мааниа зөв ойлгож, боди сэтгэлийг бясалгаж сурцгаая

Дуулиан дагуулсан сонгууль

Дуулиан дагуулсан сонгууль

Чуулган: “Цүнхний” намуудын хариуцлагагүй үйлдлийг өөгшүүлж болохгүй

Чуулган: “Цүнхний” намуудын хариуцлагагүй үйлдлийг өөгшүүлж болохгүй

Дайны хөлд эрх нь зөрчигдөж байгаа Орос дахь монгол угсаатнууд

Дайны хөлд эрх нь зөрчигдөж байгаа Орос дахь монгол угсаатнууд

Хүний үүслийг үзэх, судлах зөв өнцөг, Монголоид төрхтний өвөрмөц онцлог

Хүний үүслийг үзэх, судлах зөв өнцөг, Монголоид төрхтний өвөрмөц онцлог

 
 
 



​​​​​​​

Эхлэл · Бидний тухай · Редакцийн бодлого · Холбоо барих
​​​​​​​© 2011 - 2023 Бүх эрх хуулиар хамгаалагдсан Шуурхай.мн

​​​​​​​