ВАШИНГТОН, 2025 оны дөрөвдүгээр сарын 21 /BBC/. Туршилт хийж байх явцдаа дэлхий дээр урьд өмнө нь хэн ч харж байгаагүй шинэ өнгийг нээсэн гэдгээ Америкийн эрдэмтэд мэдэгджээ.

Туршилтын үеэр торлог бүрхэвчийн тодорхой эсүүдийг өдөөхийн тулд лазерын импульсыг оролцогчдын нүд рүү тусгасан ба оролцогчид цэнхэр-ногоон өнгөний сүүдрийг олж харжээ. Эрдэмтэд энэ өнгийг "оло" гэж нэрлэсэн байна. Харин ийм шинэ өнгө байгаа эсэхэд зарим эрдэмтэн эргэлзэж байна.

Эрдэмтдийн судалгааны талаарх өгүүлэл “Science Advances” сэтгүүлд нийтлэгдсэн байна. Судалгааг явуулсан эрдэмтдийн нэг болох Калифорнийн их сургуулийн профессор Рен Энг энэхүү нээлтийг “гайхалтай” хэмээн тодорхойлжээ. Энэхүү судалгааны үр дүн нь дальтонизм буюу өнгө таних чадвараа алдах өвчнийг цаашид судлахад тус дөхөм болно гэж Рен Энг болон түүний хамтрагчид үзэж байна.

Туршилтад өнгө ялгах чадвар нь хэвийн дөрвөн эрэгтэй, нэг эмэгтэй сайн дураар оролцжээ. Дөрвөн эрэгтэйн гурав нь профессор Энг болон судалгааг явуулсан хоёр эрдэмтэн байсан байна. Туршилтын явцад оролцогч бүрийн нэг нүдний хүүхэн хараа руу лазер туяа тусгажээ.

Оролцогчид толь, лазер, оптик бүрэлдэхүүн хэсгүүдээс бүрдсэн “Oz” хэмээх төхөөрөмж рүү харж байсан байна. Уг төхөөрөмжийг өмнө нь Калифорнийн их сургууль, Беркли, Вашингтоны их сургуулийн судалгааны баг зохион бүтээсэн бөгөөд дараа нь энэхүү туршилтад зориулан өөрчилжээ.

Торлог бүрхэвч нь нүдний арын хэсэгт байрлах гэрэлд мэдрэмтгий эд эсийн давхарга бөгөөд харааны мэдээллийг хүлээн авах, боловсруулах үүрэгтэй. Тус бүрхүүл нь гэрлийг цахилгаан дохио болгон хувиргаж, харааны мэдрэлээр дамжуулан тархинд илгээснээр бид харах чадвартай болдог. Нүдний торлог бүрхэвч нь өнгө мэдрэх үүрэгтэй S, L, M гэсэн гурван төрлийн эсүүдээс бүрддэг ба эдгээр эс бүр цэнхэр, улаан, ногоон гэрлийн долгионы уртад мэдрэмтгий байдаг.

Өнгө ялгах чадвар нь хэвийн хүний нүдэнд ямар ч өнгө M төрлийн эсүүдийг (ногоон өнгө мэдрэгч) идэвхжүүлдэг, мөн L (улаан) болон S (цэнхэр) төрлийн эсүүдийг мөн заавал идэвхжүүлдэг байна. Учир нь эдгээр гурван төрлийн эсийн үүрэг тодорхой хэмжээгээр давхацдаг.

Харин энэхүү судалгааны үеэр лазер нь зөвхөн M төрлийн эсүүдийг л идэвхжүүлсэн бөгөөд ингэснээр онолын хувьд төрөлхийн харах үйл явцад тархинд үүсдэггүй шинэ өнгөний дохиог илгээсэн гэж судалгааны талаарх өгүүлэлд дурджээ. Энэ нь “оло” хэмээх өнгийг амьдрал дээр нүдээр шууд харах боломжгүй, зөвхөн тусгай өдөөлтийн аргаар л мэдрэх боломжтой гэсэн үг юм.

Туршилтын явцад харагдсан өнгийг баталгаажуулахын тулд оролцогч бүр олж харсан сүүдэр нь “оло” өнгөтэй яг адилхан болох хүртэл өнгөний дискийг тохируулан барьсан байна. Гэвч зарим мэргэжилтнүүд шинээр харагдсан өнгийг байгааг батлахын тулд “нэмэлт судалгаа шаардлагатай” гэж үзэж байгаа ажээ.

Лондоны “City St George's” их сургуулийн харааны мэдрэхүй судлалын мэргэжилтэн, профессор Жон Барбур хэлэхдээ, хэдийгээр энэхүү ажил нь өнгө мэдрэх эсүүдийг өдөөх судалгаанд “технологийн дэвшил” болсон боловч шинэ өнгө нээсэн гэдэг нь “маргаантай” хэмээн онцолсон байна. Жишээлбэл, хэрэв улаан өнгө мэдрэгч эсүүд (L) олон тоогоор өдөөгдөх юм бол хүн “гүн улаан өнгийг мэдрэх” боловч түүний тод байдал нь улаан өнгөнд мэдрэг байдлаас хамаарч өөрчлөгдөж болох ба өөрөөр хэлбэл тодорхой хэмжээгээр энэхүү судалгаанд тохиолдсон зүйлтэй төстэй гэж тэрбээр тайлбарлажээ. Профессор Энг “оло” өнгийг техникийн хувьд харахад үнэхээр хэцүү гэдгийг хүлээн зөвшөөрсөн боловч түүний багийнхан дальтонизмтай хүмүүсийн хувьд тэдний өнгө ялгах чадварт хэрхэн нөлөөлөхийг тодорхойлохоор цаашид судалгаагаа үргэлжлүүлэхээр төлөвлөж байна.

Д.Жаргал

Эх сурвалж: "Монцамэ" агентлаг