• Монгол Улсын улаан номонд хоёр удаа орсон хязгаарлагдмал тархацтай ховор амьтан юм

Сарьсан багваахайг коронавирус тарааж, аюул тарьсан хорлон сүйтгэгч гэж хардаж буй ч энэ мэдээлэл эцсийн байдлаар нотлогдоогүй байгаа юм. Францын судлаач эрдэмтэн коронавирус тараасан хэмээн гүтгүүлээд буй сарьсан багваахайг өмөөрсөн удаатай. Олон төрлийн вирус тээгч хэмээн ад үзэгдээд буй сарьсан багваахай чухам ямар амьтан бэ гэдэг талаар сонирхлоо. Байгалийн тэнцвэрт байдлыг хадгалахад түүний оролцоо чухал гэдгийг эрдэмтэд хэлдэг. Ингээд сарьсан багваахайн талаарх мэдээллийг хүргэе.

Сарьсан багваахай нь Chiroptera буюу гар далавчтаны багт хамаарагддаг шөнийн идэвхтэй хөхтөн амьтан юм. Сарьсан багваахайн сонсголын эрхтэн маш сайн хөгжсөн байдаг тул шөнийн харанхуйд зүг чигээ алдалгүй нисч, идэш тэжээлээ төвөггүй олдог. Тэр өөрөөсөө хэт нам дуу авиа гаргаж, түүгээрээ баримжаалан тухайн орчны мэдээлэл, идэш тэжээл болон дайснаа ялгадаг. Сарьсан багваахай нь сүрэглэн амьдарч янз бүрийн орчинд тархдаг ба зуны улиралд эм сарьсан багваахайнууд зулзгаа төрүүлэх газраа олноор цуглардаг бол өвлийн улиралд ичээлэх газраа бүгд цуглардаг.  

Сарьсан багваахай нэг цагийн дотор 1000 ширхэг шумуулын хэрийн биетэй шавжийг барьж иддэг.

Үржил нь тун өвөрмөц. Намар орой ороо нийллэгт орно. Энэ үед эр сарьсан багваахайн өндгөн эс эмийнхээ бэлгийн эстэй нийлж үр тогтдог ч тэр нь эмэгчнийхээ биед өвөл, хаврын турш хадгалагддаг байна. Ингээд дараа жилийнх нь зун зургаа, долдугаар сарын үед эмэгчин сарьсан багваахай төллөж, нэгээс хоёр амьд зулзага гаргадаг. Зулзага нь үс хөрсгүй улаан нялзрай байдаг ч гурван долоо хоногийн дотор бүрэн бойжиж, нисэх чадвартай болдог.

Ийм хурдан торнидгийн нууц нь эхийнхээ сүүг хөхдөгт байж ч мэднэ гэж судлаачид таамагладаг. Гар далавчитны багт ганцаараа багтдаг энэ амьтан хуурай газрын хамгийн өвөрмөц хөхтөнд зүй ёсоор тооцогддог. Үржлийн бүдүүлэг гэмээр хэлбэр, бусдаас ялгарах онцлог сэлт нь энэхүү амьтныг нэлээд эрт цагт үүссэний илрэл гэж эрдэмтэд үздэг. Сарьсан багваахай гарал үүслээрээ хүнээс даруй 60 гаруй сая жилээр ах. Судлаачид энэ амьтныг кайнозойн эриний палеоцений галавт, өөрөөр хэлбэл 70 сая жилийн өмнө үүссэн гэж тогтоосон байдаг. Царай муут дунджаар 15-20 орчим жил насалдаг.

Манай зарим эрдэмтэн Хар ус нуурын орчимд сарьсан багваахайд бөгж зүүн судалгаа хийхэд хамгийн удаан амьдарсан нь 20 насалсан байжээ. Харин Сибириэс 49 насалсан сарьсан багваахай олдож байсан гэдэг. Сарьсан багваахай тогтсон үүр сууц бариад байдаггүй учраас агуй, модны хөндий юмуу зарим шувуу, хэрэмний зассан үүр эсвэл хүний бүтээн байгуулсан элдэв төрлийн барилга байгууламжид орогнодог. 

Тухайн орогнох газарт ямар нэгэн өвс ургамал, ноохой гэх мэт зүйл байдаггүй бөгөөд хүйтэн сэрүүн уур амьсгалтай манай орны сарьсан багваахайн ихэх нь дулаан орон руу нүүж цөөнх нь өвлийн улиралд ичээлж үлдэнэ. Сарьсан багваахай нь байгаль дээр шөнөөр нисдэг шумуул, хүр эрвээхэй зэрэг шавжны тоо толгойг зохицуулахад гол үүрэг гүйцэтгэдэг. Сарьсан багваахай нэг цагийн дотор 1000 ширхэг шумуулын хэрийн биетэй шавжийг барьж иддэг. Нүдэндээ бус чихэндээ итгэдэг царай муут манай улсын хувьд нэн ховор амьтны тоонд багтдаг. Монгол Улсын улаан номонд хоёр удаа орсон хязгаарлагдмал тархацтай ховор амьтан юм. Тоо толгой нь цөөрвөл манай орны хувьд буцаад сэргэх боломжгүй гэж амьтан судлаачид тэмдэглэсэн байдаг ажээ.

Гантиг.Б
Эх сурвалж: Засгийн газрын мэдээ