Монголын эдийн эзасгийн клубийн ээлжит уулзалт өчигдөр боллоо. Эдийн засагчид энэ удаа Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах төслийн талаар илтгэл сонсч сонирхсон асуултдаа хариу авав. Илтгэгч нь Монгол Улсын Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийн төсөлд саналын хувилбар боловсруулах үүрэг бүхий эрдэмтэн, судлаачдын ажлын дэд хэсгийн нарийн бичгийн дарга, МУИС-ийн Хууль зүйн сургуулийн профессор, доктор О.Мөнхсайхан. Түүний илтгэлийг, илтгэлийн дараа өрнөсөн асуулт хариултыг тоймлон хүргэе.
1992 оны Үндсэн хуулийн суурь үзэл санаа, бүтэц зэрэг нь маш сайн. Гэхдээ ядуурал, ажилгүйдэл, авлига, хууль шүүхийн өмнөх тэгш бус байдал гэх мэт асуудлыг шийдэх ёстой гэсэн бухимдал нийгэмд бий. Хүчтэй удирдагчийг хүлээн зөвшөөрөхгүй хэсэг 2002 онд 66 хувь байсан бол 2014 онд 34 хувь болж буурсан байна. Эндээс төр хааччихав, хариуцлага яав гэж шаардах хүмүүс олон болсон гэсэн дүгнэлт анзаарагдаж байгаа. Үүнийг зарим хүмүүс гуйвуулж Ерөнхийлөгчийн засаглалыг сонгож, авторитар дэглэмд шилжих сонирхол олон нийтэд бүрджээ гэж тайлбарлаж байна л даа. Энэ бол ор үндэсгүй гаргалгаа. Нийгэм эдийн засгийн асуудлыг шийддэг, хариуцлагатай, үр нөлөөтэй төрийг бэхжүүлээч гэсэн шаардлага л энэ бүхний цаана бий. Иргэдийн шаардаад буй тулгамдсан асуудлыг шийдэхийн тулд 1992 онд сонгосон парламентын тогтолцоогоо үгүйсгэж, татгалзаж болохгүй. 1992 онд парламентын тогтолцоог сонгосон гол шалтгаан нь аюулгүй байдал. Хоёр их гүрний дундах жижиг улсын хувьд нэг удирдагч, нэг Ерөнхийлөгч Монголын ард түмний хувь заяаг шийдэх хэт их эрх мэдэлтэй байвал аюулгүй байдал талаасаа эрсдэлтэй. Оросын шахах гээд байсан 100 шатахуун түгээх станцын асуудал гэхэд л парламентаар орсон учраас унасан түүх бий. Энэ мэт саармагжуулах талын шийдвэр УИХ-аас гарсаар ирсэн. Парламентын тогтолцооны гол зарчим нь их энгийн. Парламентыг ард түмэн сонгоно, парламентаас Засгийн газрыг батална, Засгийн газар нь УИХ-ын өмнө хариуцлага хүлээнэ. Бүр болохгүй бол огцруулчихна. Харин Ерөнхийлөгчийн засаглал өөр. Ерөнхийлөгчийг сонгоно, Ерөнхийлөгч нь Засгийн газраа байгуулна, Ерөнхийлөгчийг огцруулах боломж бараг үгүй. Энэ утгаараа Ерөнхийлөгчийн засаглалтай улс авторитор дэглэм рүү гулсаж орох магадлал маш өндөр байдаг. Сонгосон засаглал, замаа өөрчилж болохгүй гээд байгаагийн маш том шалтгаан нь энэ. Эдийн засгийн хөгжлөөр тэргүүлж яваа, өрсөлдөх чадварын индексээр эхний 30-д багтдаг улсуудын гуравны хоёр нь парламентын тогтолцоотой. Ардчилал урт удаан хугацаанд хэрэгжиж буй улсын дийлэнх нь парламентын засаглалтай.
Одоогийн Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийн төсөл хоёр шалтгаанаар боловсруулагдсан. 2000 онд Үндсэн хуульд долоон нэмэлт өөрчлөлт орсон юм. Дөрөв нь их зөв байсан. Тухайн үеийн хямралыг шийдсэн өгөөж бий. Өөрөөр хэлбэл парламентын 75 суудлын 50-ийг нь авсан олонх ирцээ бүрдүүлж, хурлаа хийж чаддаггүй, Ерөнхий сайд, сайдаа томилуулж чадахгүй гацаа үүссэн байсан.
Энэ асуудлыг шийдсэн нь зөв зүйтэй. Гэхдээ 76-хан гишүүнтэй парламентынхаа онцлогийг харгалзаагүй учраас давхар дээлийг нээсэн, 20 хүн хууль батлах боломжтой болсон гэх мэт асуудал үүссэн л дээ. Үүнээс үүдсэн бэрхшээл, асуудлыг бид 19 жил ярьж байна. Энэ нэмэлт өөрчлөлтийн төслөөр дордохын долоо гэж хочилж нэрлээд буй өөрчлөлтүүдийн зургааг нь засч сайжруулж байгаа. Хориод жилийн турш ярьсан агуулгаар зассан. Өөр нэг асуудал бий. Нийгэм, эдийн засгийн асуудлыг шийддэг, хариуцлагатай тогтвортой төртэй, Засгийн газартай болоход чиглэсэн асуудлууд сүүлийн гурван парламент дамжин яригдсаар ирсэн. Үүнтэй зэрэгцэн гүйцэтгэх эрх мэдэлд тавих парламентын хяналтыг сайжруулах, хууль тогтоох ажиллагааны чанар, хариуцлагыг дээшлүүлэх, шүүх эрх мэдлийг хараат бус хариуцлагатай байлгах, нутгийн удирдлагыг боловсронгуй болгоход Үндсэн хуулийн өөрчлөлт чиглэж байгаа. Өөрөөр хэлбэл Ерөнхийлөгч, УИХ, Засгийн газар, нутгийн удирдлага гэсэн хүрээнд нэмэлт өөрчлөлтийн төсөл гарч ирсэн.
Эхний өөрчлөлт бол тогтвортой, үр нөлөөтэй Засгийн газар. Шалдар булдар шалтгаан хэлж, улстөржөөд засгаа огцруулсаар өнөөг хүрсэн нь бодитой үнэн. Өөрөөр хэлбэл бодлого хэрэгжих ямар ч боломжгүй болгочихож байна. Бодлого хэрэгжихгүй учраас боловсрол, эрүүл мэндийн асуудлуудаа шийдэж чадахгүй яваа. Энэ асуудал Үндсэн хуультай яах аргагүй холбоотой. Үүнийг шийдэхийн тулд давхар дээлийг хязгаарлах заалт тусгалаа. Ерөнхий сайдаас гадна Засгийн газрын дөрвөн сайд УИХ-ын гишүүн байж болно гэж хашлаа. Ерөнхий сайдыг амархан огцруулдгаас татгалзах өөрчлөлт тусгасан. 36-хан хүний саналаар Ерөнхий сайдыг унагасан жишээ өнгөрсөн түүхэнд бий. Ерөнхий сайдыг огцруулах гэж байгаа бол дараагийн Ерөнхий сайдын нэртэй нь хамт оруулж ирээд УИХ-ын нийт гишүүдийн олонхоор шийдүүлэх шийдэл гаргаж ирсэн. Манай улсын тухайд Ерөнхий сайддаа хүний нөөцийн болон эдийн засгийн эрх мэдлийг өгөөгүй яваа. Ерөнхий сайд сайдаа томилуулахын тулд УИХ-д нэг нэгээр нь оруулж хэлэлцүүлж томилуулдаг. Огцруулахдаа бас тэгдэг. Ингэчихээр УИХ дахь фракциудын төлөөллийг засагт оруулж ирэхээс аргагүйд хүрдэг. Энэ тохиолдолд кабинетаар ажиллах боломжгүй болдог сөрөг талтай. Энэ гажуудал доошлоод яамны томилгоо руу халдварладаг. Өөрөөр хэлбэл гишүүдийн захиасаар янз бүрийн томилгоо хийдэг. Төрийн алба улстөржиж, тогтворгүй байгаа нь ийм шалтгаантай. Үүнийг цэглэх өөрчлөлт тусгаж байна. Ерөнхий сайд танхимынхаа сайдыг огцруулах, чөлөөлөхийг бие дааж шийдэх заалт Үндсэн хуулийн өөрчлөлтөд бий.
Сангийн яаман дээр тооцоо, судалгаагаа хийгээд төсвийн төсөл оруулаад ирэхээр гишүүд тойрог руугаа татаж бужигнуулдаг. Үрэлгэн, хөгжлийн бодлоготой уяагүй төсвийн гол шалтгаан энэ л дээ. Үүнийг зогсоохын тулд Засгийн газрын зөвшөөрөлгүйгээр зарлага нэмэгдүүлэх, зарлагын шинэ төрөл үүсгэхийг хориглож өгч байгаа. Энэ мэт өөрчлөлт батлагдвал нийгэм, эдийн засгийн бодлогоо хэрэгжүүлэх боломж бүрдэнэ. Ямар ч олонх, эвсэл УИХ-д гарч ирсэн бодлогын хэрэгжилт алдагдахгүй гэсэн үг.
Сүүлийн үед супер Ерөнхий сайдтай болох нь гэсэн яриа дуулдаж байгаа. Тийм биш. Япон, Герман, Эстони зэрэг улсын Ерөнхий сайдын эрх мэдэл рүү жаахан дөхүүлсэн. Засгийн газарт парламентаас тавих хяналтыг илүү сайжруулах чиглэлд тав, зургаан янзын зохицуулалт орж ирж байна.
УИХ-ын чуулганы хугацааг уртасгаж, хууль батлах босгыг өндөрсгөж байна. Сонгуультай холбоотой зарчмын хоёр чухал өөрчлөлт орж ирсэн. Цэцийн шийдвэрээс болоод зөвхөн пропорцианаль элементийг сонгуулийн тогтолцоонд оруулж болохгүй мэт ойлголт үүссэн. “Сонгуулийн тогтолцоог хуулиар тогтооно” гэсэн өөрчлөлт орж ирж байгаа. Сонгууль болохоос өмнөх нэг жилийн дотор Сонгуулийн хуулийг өөрчлөхгүй гэж байна. 2016 онд холимог тогтолцоогоор сонгууль болно гэж бүх нам, улстөрчид бэлдэж байтал Цэц гэнэт шийдвэр гаргаад сонгуулиас хоёр сарын өмнө орвонгоор нь өөрчилчихсөн түүх бий.
Ерөнхийлөгчтэй холбоотой чухал заалтууд байгаа. 55 насанд хүрсэн уугуул иргэнийг зургаан жилийн хугацаагаар нэг удаа сонгоно гэсэн заалт туссан. Парламентын тогтолцооны Ерөнхийлөгч идэвхтэй субьект байж болдоггүй. Ерөнхий сайд нь идэвхтэй манлайлагч байх ёстой. Олонх, цөөнхөд хүлээн зөвшөөрөгдсөн улстөрч Ерөнхийлөгч болох чигт хөтлөх зорилгоор ийм өөрчлөлт оруулах гэж байна. Дэлхийг харахад парламентын тогтолцоотой улсуудын Ерөнхийлөгч нар буурьтай суурьтай, парламент, засаг хоёроо сөргөлдөхөд намжаах үүрэгтэй ажилладаг нь тод анзаарагддаг. Гэтэл манайд дөч гарчихсан нөхөр гарч ирээд, дараагийн сонгуульд ялахын тулд улс төрийг бужигнуулдаг. Одоо бүр дийлдэхээ больж байна.
Үндсэн хуульд огт тусаагүй эрх мэдлүүдийг сүүлийн 27 жилд Ерөнхийлөгч дээр овоолсон. АТГ-ын дарга, дэд даргыг нэр дэвшүүлэх, Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн бүрэлдэхүүнийг томилох гэх мэтчилэн олон эрх мэдлийг Ерөнхийлөгчид өгснөөр төрийн тэргүүн хууль тогтоох, гүйцэтгэх, шүүх эрх мэдэл гээд бүгд рүү нь ордог, нөлөөлдөг, хяналт тэнцэл, эрх мэдэл хуваарилалтыг алдагдуулдаг болсон. Дөнгөж өчигдөр (уржигдар) гэхэд л ноцтой шийдвэр гарах жишээний. Маш олон шүүгчийг ямар ч үндэслэл хэлэхгүйгээр түдгэлзүүлчихлээ. Шүүгчийн хараат бус байдал руу халдсан ноцтой шийдвэр. Энэ мэтчилэнг хорих зорилгоор Үндсэн хуульд заагаагүй эрх мэдлийг Ерөнхийлөгчид өгч болохгүй гэсэн өөрчлөлт орж байгаа.
Шүүхийг хараат бус, хариуцлагатай болгох шаардлага бий. Шүүгчдийг шилж сонгодог ШЕЗ гэж байгууллага бий. Энэ байгууллагын бүрэлдэхүүнийг Үндсэн хуульд тодорхой зааж өгөөгүйгээс парламентын олонхийн дур зорго, үзэмжийн юм болоод хувирчихсан. Шүүгчид дотроосоо даргаа сонгоно гэх мэтээр ярьж байтал 1996 онд Хууль зүйн сайд гарч ирэнгүүтээ өөрөө ШЕЗ-ийн дарга болчихсон. Ингээд улс төрийн албан тушаалтны дор орсон түүх бий. Үүнийг шийдэж байна гээд ШЕЗ-ийн даргыг 2002 онд Дээд шүүхийн ерөнхий шүүгчид өгсөн юм. Гэтэл үр дүнд нь шүүхийн хараат бус байдал алдагдсан. Дахиад шийдэл хайгаад 2013 онд Шүүхийн багц хуулийг хэрэгжүүлсэн ч ШЕЗ-ийн бүх бүрэлдэхүүн, дарга, гишүүдийг Ерөнхийлөгч томилдог болчихсон. Энэ удаагийн Үндсэн хуулийн өөрчлөлтөөр зөв шийдэл олсон. Шүүгчийн хариуцлагын тогтолцоо маш муу байгаа. Үүнийг шийдэхийн тулд шүүгчийн хариуцлагын зөвлөл гэж гарч ирж байна. Ерөнхийлөгч шүүгчийг томилохтой холбоотой маш их асуудал гаргадаг. ШЕЗ-өөс нэр гаргаад ирэхээр хариу өгдөггүй, үндэслэлээ хэлэлгүйгээр татгалздаг. 13 шүүгчийн кейсийг нийтээрээ мэднэ. Шүүхийн бүтэц зохион байгуулалтыг өөрчлөхдөө бүх шүүгчийг өөрчилчихөөд буцаагаад томилохдоо 13 шүүгчийг орхичихсон. Өчигдөр (уржигдар) болсон шиг шүүгчийн хараат бус байдал руу халдсан маш ноцтой үр дагавар.
Үндсэн хуулийн Цэц байна. Өнгөрсөн хугацаанд 36 хүн Цэц рүү томилогдсон. Дийлэнх нь улстөрчид. Сонгуульд ялагдсан ч юм уу, эсвэл улстөрчийн карьерийнхаа бөгсөнд Цэц рүү очдог. Ийм шалтгаанаар Цэцийн шийдвэр чанаргүй, үндэслэлгүй гардаг. Хууль зүйн шинжлэх ухааны хувьд зөвтгөх ямар ч боломжгүй шийдвэр гарсан жишээ олон бий. Үүнийг зогсоох зорилгоор хууль зүйн өндөр мэргэшилтэй, мэргэжлээрээ арваас доошгүй жил ажилласан хүнийг сонгоно гэсэн заалт тусгасан. Цэцийн гишүүний хувьд зургаан жилээр ахин дахин томилогддог. 36 гишүүн дотор хоёр, гурав, дөрвөн удаа томилогдсон хүн байна. Нэг хүн бүр 25 жил суулаа, Цэцэд. Дахиж томилогдохын тулд өөрийг нь нэр дэвшүүлсэн Ерөнхийлөгч, Дээд шүүх, УИХ-д тал засдаг. Ахиад томилогдохын тулд парламентын олонхид тал засдаг. Тал засч байгаагаа ашиг сонирхолд нь нийцүүлж шийдвэр гаргах байдлаар илэрхийлдэг. Үүнийг зогсоохын тулд Европын жишгээр Цэцийн гишүүдийг есөн жилээр зөвхөн нэг удаа томилох заалт тусгасан. Цэцийн гишүүдийг томилохдоо томилгооны сонсгол заавал хийнэ гэж байгаа. ШЕЗ, Дээд шүүх дээр ч ялгаагүй томилгооны сонсгол хийх өөрчлөлт тусгасан. Америкт гэхэд бүх зүйлийг нь ухаж төнхөж, “но” байгаа эсэхийг шалгаж, бүгдийг нь гаргаж ирсний дараа алдаа, асуудалгүй бол томилдог. Яг тэр жишгээр явна гэсэн үг.
-Ерөнхийлөгчийн сонгуульд оролцогчдын хувьд 55 нас гэдэг арай өндөр босго биш үү?
-Н.Энхбаяр Ерөнхийлөгчийг эс тооцвол бүгд найман жил төрийн тэргүүн байсан. Өнгөрсөн түүхээс харахад Ерөнхийлөгч болсон хүн дараагийн сонгуульдаа ялахын тулд маш их юм хийдэг. Засгийн газрыг унагадаг. Муухай харагдуулдаг. Янз бүрийн төвлөрсөн эрх мэдлүүдээрээ намуудын дотоод асуудал руу ордог. Өөрийн хүнийх ялгаагүй намын дотоод руу ордог. Тэгж байж нэр дэвшүүлэх эрхээ олж авдаг. Дахиж сонгогддогтой холбоотой асуудлууд гэж харж байгаа. Тиймээс насны шаардлагыг нь өндөрсгөсөн. Улс төрийнхөө карьерын төгсгөлд нэг удаа зургаан жил ажиллаад явбал өнөөдөр ажиглагдаж байгаа шиг улстөржихгүй. Улстөржилт арай багасна. Улс төрд хэтэрхий идэвхтэй оролцдог нь татарна гэж харсан. Үндсэн хуулиар бол Ерөнхийлөгч идэвхгүй субьект байх ёстой. УИХ, Засгийн газрын хооронд хямрал үүсэхэд гарч ирж үндэсний эв нэгдлийг илэрхийлэгч болох учиртай. Харин Ерөнхий сайд идэвхтэй, эрч хүчтэй субьект байх ёстой юм, уг нь. Гэтэл хоёр идэвхтэй нөхөр гараад ирчихээр болохгүй болчихож байгаа юм л даа.
-Үндсэн хуулийн Цэц практик дээрээ Үндсэн хуулиа хамгаалах шийдвэр гаргасан эсэх нь эргэлзээтэй. Тэгэхээр Цэц нь сайн ажилладаг улсын жишээ, жишгээр явуулах гээд хэрэг байна уу. Тэс өөр хувилбар байж болно шүү дээ, Дээд шүүхэд өгсөн жишиг жишээ дэлхийд бий. Энэ тал дээр ямар тайлбар өгөх вэ?
-Товчхондоо Үндсэн хуулийн түвшний зохицуулалт бол улстөрчдийн гар хөл ордог зүйлийг таслах зорилготой. Манай улс Үндсэн хуулийн Цэц гэж Үндсэн хуулийг хамгаалдаг маш чухал шүүхийг байгуулсан. Гэхдээ хараат бус, мэргэжлийн байх хөшүүргийг нь Үндсэн хуульд тодорхой зааж өгөөгүй. Зургаан жилээр ахин дахин томилогддогоор хийчихээр улстөрчдийн гар хөл болохоос аргагүй нөхцөл рүү түлхчихэж байгаа юм. Үүнээс гадна улстөрчдийг томилчихдог. Олон улсын жишигт ч тэр, онол номондоо ч тэр байж болохгүй зүйл. Улстөрчдийн гар хөлөөс салгах талаас нь харсан шалтгаан нь энэ. Ноднин дөрвөн хүнийг гурван өдөрт томилчихсон. 20 жил бизнес хийсэн, 20 жил хууль сахиулагчаар ажилласан хүмүүсийг томилсон. Чих зөөлөнтэй гэсэн шалтгаанаар. Шүүх гэдэг утгаар нь ажиллуулах өөрчлөлтийг одоогийн төсөлд тусгасан гэж харж байгаа. Дээд шүүхэд өгнө гэдэг хувилбарыг өмнө нь, 1992 онд хангалттай ярьсан. Манайх шиг эх газрын тогтолцоотой улсад дээд шүүх рүү өгөөд ажилладаггүй юм. Хамгийн том жишээ нь Япон. Маш муу ажилладаг. Тогтолцооны онцлог гэж бий. Учир нь манай дээд шүүх хэдэн мянган маргаан шийддэг. Тиймээс Үндсэн хуулийн асуудал нь дарагдаад алга болох эрсдэлтэй.
-Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн хувьд оруулахаар тусгасан өөрчлөлт үр дүнгээ өгөх үү?
-ШЕЗ-ийн хувьд улстөрчдийн өөр хоорондоо бөмбөг болгохоос сэргийлсэн заалтуудыг тусгаж өгсөн. Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн гишүүд арав байна. Тав нь шүүгчдээсээ сонгосон төлөөлөл байна гэдэг нь цаанаа учиртай. Улс төрийн зүй бус нөлөөлөл орохыг саармагжуулна. Нөгөө тав нь шүүгч биш хүмүүс байх юм. Тэднийг ард түмнээс сонгогдсон парламент томилно. Ерөнхийлөгчийг оруулж ирээгүй шалтгаан нь гэвэл төрийн тэргүүн бүх шүүгчийг батламжилна. УИХ-ын олонх биш хуралдаанд сууж буй гишүүдийн гуравны хоёр гэж байгаа. Өөрөөр хэлбэл олонх, цөөнхөд аль алинд нь хүлээн зөвшөөрөгдсөн хүн гарч ирнэ гэсэн үг. Дээрээс нь томилгооны сонсгол заавал хийнэ. Ардчилсан улсуудын хамгийн сайн туршлага л даа.
-Үндсэн хууль хэлэлцэх явцад таны ярьсан өөрчлөлтүүдийг огцом хувиргах эрсдэлтэй ямар нэгэн саад тотгор гарах болов уу. Тийм хардлага, болгоомжлол нийгэмд байна?
-2000 онд маш чухал өөрчлөлтүүд хийсэн. Парламентат ёсоо бэхжүүлсэн. Гэхдээ алдаа гарсан. Өөрчлөлт хийсэн хүмүүс ийм алдаа гаргая гэж бодоогүй нь тодорхой. Эндээс сургамж аваад Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах журмын тухай хуулийг 2010 онд баталсан. Тэр хуулиар явж байгаа гэсэн онцлог бий. Өргөн баригдсан төсөл Үндсэн хуулийн хорьхон заалтыг хөндөж байгаа. Тэр хүрээнд л юу нэмэх хасах тухай ярина. Ийм хязгаарлалт байгаа. Гэхдээ нэг эрсдэл бий. Бас бус маргаантай зүйл бий ч дажгүй төсөл өргөн баригдсан. Сайн заалтууд хасагдах, эсрэгээрээ муу заалт ороод ирэх эрсдлийг үгүйсгэж чадахгүй. Тэгэхээр хамгийн гол сорилт бол сая онцолсон чухал заалтуудыг дордуулахгүйгээр батлуулах. Ялангуяа Ерөнхийлөгчийн эрх мэдлийг хөндөж буй хэсэгт Ерөнхийлөгчийн зүгээс нэлээд дургүйцэж байгаа гэж олон эх сурвалж хэлж байна. Хууль ёсоор явж буй процессыг санал аваагүй гэх мэтээр ор үндэсгүйгээр эсэргүүцэж байгаа. Санал авсан. Жишээ нь, Ерөнхийлөгчийн зүгээс зөвшилцөл нэрийн доор шүүхийг хамаарлаасаа салгахгүй байх талд шийдүүлэх эрсдэл үүсч мэднэ. Тэгж хандах хангалттай үндэслэл бий.
УИХ өөрөө баталбал гурван хэлэлцүүлэг хийнэ. Хоёр дахь хэлэлцүүлэг нь ирэх долоо хоногт болно. Хоёрдугаар хэлэлцүүлгээ хийгээд УИХ өөрөө батална гэвэл гуравдугаар хэлэлцүүлэг хийнэ. Тэгэхийн тулд ахиад арван хоног завсарлана. Наадмын дараа хэлэлцэнэ гэсэн үг. Хоёрдугаар хэлэлцүүлэг дээр зарчмын зөрүүтэй шинэ саналууд гарна. Муутгасан саналууд гарлаа гэхэд нийгмийн идэвхтэй хэсэгт дахиад арав хоногийн хугацаа бий. Үгээ хэлж, нөлөөллийн арга замуудыг ашиглах боломж байгаа. Хоёр, гуравдугаар хэлэлцүүлгийн үеэр заалт тус бүр дээр санал хураалт явагдана. Тухайн заалтуудыг дор хаяж 57 гишүүн дэмжиж байж батлана. Тэгэхээр УИХ дотор үндэслэлтэйгээр хандах гучаад гишүүн бий гэсэн найдвар байгаа. Бүр болохгүй заалт ороод ирвэл ядахдаа 20 гишүүн үгүй гэсэн санал хэлэхэд дэмжигдэхгүй, зогсчихно. Бас нэг эрсдэл бий. Эрх мэдлээ өгөхгүй гээд суугаа нөхдийн зүгээс өнөө учир мэдэх, наана цааныг харах 20 гишүүнээс урвуулж байгаад сайн заалтыг унагаж мэднэ. Улс төрийн ийм нөхцөлүүдийг урьдчилж таахад хэцүү. Нийгмийн идэвхтэй хэсэг онцгой анхаарна гэж найдаж байна.
Эх сурвалж: Өдрийн сонин
